შესავალი
MLA სათაურების ფორმატირება აკადემიური წერის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ასპექტია, რომელსაც სტუდენტები ხშირად სათანადო ყურადღებას ვერ უთმობენ. აკადემიურ ნაშრომში სწორად ფორმატირებული სათაურები არა მხოლოდ თქვენი ცოდნის დემონსტრირებას ახდენს, არამედ ნაშრომს პროფესიულ იერსახეს სძენს. Modern Language Association-ის (MLA) უახლესი, მე-9 გამოცემის სტანდარტები ნათლად განსაზღვრავს, თუ როგორ უნდა გამოიყოს წიგნების, ფილმების, სტატიებისა და სხვა წყაროების სათაურები.
ამ ბლოგში თავს მოვუყრით MLA სტილის ყველა ძირითად წესს, რომლებიც დაგეხმარებათ სათაურების სწორად ფორმატირებაში. განვიხილავთ, როდის უნდა გამოიყენოთ დახრილი შრიფტი, როდის ბრჭყალები, როგორ გაუმკლავდეთ კაპიტალიზაციას და სათაურების შიგნით არსებულ სათაურებს.
თუ აკადემიური ნაშრომის შესრულებისას დროში შეზღუდული ხართ ან გჭირდებათ პროფესიონალის დახმარება, შთაგონება მზადაა დაგეხმაროთ MLA სტანდარტების შესაბამისი აკადემიური ნაშრომის შექმნაში.
მოგვწერე!MLA სათაურების ფორმატირების ზოგადი წესები
MLA სტილის მიხედვით, სათაურების ფორმატირება ორ ძირითად პრინციპს ეფუძნება: დახრილი შრიფტის გამოყენება და ბრჭყალებში ჩასმა. ამ ორი მეთოდის გამოყენება დამოკიდებულია იმაზე, თუ რა ტიპის წყაროსთან გვაქვს საქმე.
ძირითადი წესები ასეთია:
- დახრილი შრიფტი (იტალიკი) – გამოიყენება სრული და დამოუკიდებელი წყაროებისთვის, როგორიცაა წიგნები, ფილმები, ჟურნალები, ვებგვერდები.
- ბრჭყალები – გამოიყენება იმ წყაროებისთვის, რომლებიც უფრო დიდი ნაშრომის ნაწილს წარმოადგენს, მაგალითად წიგნის თავი, სტატია ჟურნალში, ვებგვერდის კონკრეტული გვერდი.
- კაპიტალიზაცია – ყველა მნიშვნელოვანი სიტყვა იწყება დიდი ასოთი. ეს წესი ვრცელდება როგორც ტექსტში ციტირებაზე, ისე ლიტერატურის ჩამონათვალზე (Works Cited).
ეს წესები ერთნაირად მოქმედებს როგორც თქვენს ნაშრომში წყაროების ხსენებისას, ისე ნაშრომის ბოლოს ლიტერატურის ჩამონათვალში.
რომელი სათაურები უნდა ჩაისვას ბრჭყალებში?
MLA სტანდარტით, ბრჭყალებში უნდა ჩაისვას ისეთი წყაროების სათაურები, რომლებიც უფრო დიდი ნაშრომის ნაწილს წარმოადგენს. ასეთია:
- წიგნის თავები
- სტატიები ჟურნალებში და გაზეთებში
- ვებგვერდის კონკრეტული ნაწილები
- ტელეშოუს ცალკეული ეპიზოდები
- მოკლე მოთხრობები
- ლექსები (თუ არ არის ცალკე წიგნად გამოცემული)
- სიმღერები ალბომიდან
- YouTube-ის ან TEDx-ის ვიდეოები
პრაქტიკული მაგალითები:
- “გაზაფხულის მოლოდინში” (ლექსი კრებულიდან)
- “მედიის გავლენა საზოგადოებრივ აზრზე” (სტატია ჟურნალში)
- “საქართველოს ეკონომიკური პოლიტიკა” (თავი წიგნიდან)
- “ტექნოლოგიური განვითარების პერსპექტივები” (ბლოგის სტატია)
ამ ტიპის სათაურების ციტირებისას, ბრჭყალები უნდა გამოიყენოთ როგორც ტექსტში, ისე ლიტერატურის ჩამონათვალში (Works Cited).
რომელი სათაურები უნდა გამოიყოს დახრილი შრიფტით?
MLA-ს სტანდარტების მიხედვით, დახრილი შრიფტით უნდა გამოიყოს ისეთი წყაროების სათაურები, რომლებიც სრულ, დამოუკიდებელ ნაშრომებს წარმოადგენს. ეს კატეგორია მოიცავს:
- წიგნები
- ჟურნალები და გაზეთები (მთლიანი გამოცემები)
- ვებგვერდები (მთლიანი საიტები)
- ფილმები
- ტელეშოუები (სრული სერიალები)
- მუსიკალური ალბომები
- პიესები
- ანთოლოგიები
- დისერტაციები და სამაგისტრო ნაშრომები
პრაქტიკული მაგალითები:
- ვეფხისტყაოსანი
- თბილისი თაიმსი
- ომი და მშვიდობა
- ტკბილი ცხოვრება (ფილმი)
- ედგარ პოს შემოქმედება (ანთოლოგია)
შენიშვნა: როდესაც სათაური უცხო ენაზეა, დახრილი შრიფტი მაინც გამოიყენება ისევე, როგორც ქართულენოვანი სათაურებისთვის.
კაპიტალიზაციის წესები MLA სათაურებში
MLA სტილში კაპიტალიზაცია განსაკუთრებულ წესებს ემორჩილება. ზოგადი პრინციპის მიხედვით, სათაურში ყველა მნიშვნელოვანი სიტყვა იწყება დიდი ასოთი, მათ შორის სათაურის პირველი და ბოლო სიტყვა.
დიდი ასოთი იწერება:
- არსებითი სახელები: ზღვის მოქცევა
- ნაცვალსახელები: ის და იგი
- ზმნები: დაამსხვრიე შიში
- ზედსართავი სახელები: ჭკვიანი ბავშვის დღიური
- ზმნიზედები: სერიოზულად პროკრასტინაციის შესახებ
- მაქვემდებარებელი კავშირები: რადგან ეს მნიშვნელოვანია
პატარა ასოთი იწერება:
- არტიკლები (a, an, the – ინგლისურენოვან სათაურებში)
- წინდებულები (წინააღმდეგ, როგორც, შორის, -დან, -მდე)
- მაერთებელი კავშირები (და, მაგრამ, თუ, ან, არც, ისე, მაინც)
- “to” ინფინიტივში (ინგლისურენოვან სათაურებში)
მნიშვნელოვანი გამონაკლისი: როდესაც სათაური იწყება ისეთი სიტყვით, რომელიც ჩვეულებრივ პატარა ასოთი იწერება (მაგალითად, “და” ან წინდებული), ამ შემთხვევაში ის მაინც დიდი ასოთი იწერება.
პრაქტიკული მაგალითები:
- ნაკადის წინააღმდეგ (აქ “წინააღმდეგ” პატარა ასოთი იწერება, რადგან წინდებულია)
- გადასახლებიდან გამოსვლა (“გადასახლებიდან” და “გამოსვლა” დიდი ასოთი იწერება)
- მკვიდრი ინდიელები და სოციალური გამოწვევები (“და” პატარა ასოთი იწერება)
პუნქტუაცია MLA სათაურებში
პუნქტუაცია MLA სტილის მნიშვნელოვანი ნაწილია. ძირითადი წესების მიხედვით, სათაურის პუნქტუაცია უნდა შეესაბამებოდეს თავდაპირველ წყაროში გამოყენებულ პუნქტუაციას.
თუ სათაურს აქვს ქვესათაური, ისინი ერთმანეთისგან კოლონით და შემდეგ ჰარით უნდა გამოიყოს:
- საქმის დასრულება: ოჯახური ძალადობის ისტორია საქართველოში
- ფინდინგ ნემო: როგორ მუშაობს ანიმაცია და მოდელირება
როდესაც სათაური მთავრდება კითხვის ნიშნით, ძახილის ნიშნით ან ტირეთი, თავდაპირველი პუნქტუაცია უნდა შენარჩუნდეს:
- როდის მიაღწევ ბიზნეს წარმატებას? ციფრული მარკეტინგის გამოწვევები გიორგი გელაშვილის მიერ, თბილისის უნივერსიტეტის გამომცემლობა, 2019.
მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ როდესაც ციტირებას აკეთებთ ლიტერატურის ჩამონათვალში, სათაურის შემდეგ წერტილი უნდა დასვათ. ხოლო თუ სათაურს უკვე აქვს საკუთარი სასვენი ნიშანი (კითხვის ან ძახილის ნიშანი), დამატებითი წერტილის დასმა საჭირო აღარ არის.
სათაურები სათაურის შიგნით
ხშირად გვხვდება შემთხვევები, როდესაც ერთი სათაური შეიცავს მეორე სათაურს. ეს ყველაზე ხშირად გვხვდება სტატიებში, რომლებიც განიხილავენ სხვა წიგნებს, ფილმებს ან ნაშრომებს. MLA-ს სტანდარტის მიხედვით, “სათაური სათაურის შიგნით” შემდეგნაირად ფორმატირდება:
- დიდი ნაშრომი მცირე ნაშრომის შიგნით:
- შიდა სათაური გამოიყოფა დახრილი შრიფტით
- ვარსკვლავური ომები → “ვარსკვლავური ომები და ამერიკის საგარეო პოლიტიკა”
- მცირე ნაშრომი მცირე ნაშრომის შიგნით:
- შიდა სათაური ჩაისმება ერთმაგ ბრჭყალებში
- “პერი მეისონი” → “„პერი მეისონი” რეტროსპექტივაში: რატომ უნდა გავაანალიზოთ 80-იანი წლების პერიოდი სამართლებრივი ასპექტის გასაგებად”
- მცირე ნაშრომი დიდი ნაშრომის შიგნით:
- შიდა სათაური ჩაისმება ბრჭყალებში, ხოლო მთლიანი სათაური გამოიყოფა დახრილი შრიფტით
- “სიამაყე და ცრურწმენა” და სხვა რომანტიკული ისტორიები
- დიდი ნაშრომი დიდი ნაშრომის შიგნით:
- შიდა სათაურიდან მოიხსნება დახრილი შრიფტი
- ლეგენდარული დრამატული ნაშრომები: შექსპირიდან სოკრატემდე, მსგავსებები და განსხვავებები
ეს წესები ეხმარება მკითხველს ადვილად გაარჩიოს, თუ რომელი სათაური რომელ ნაშრომს განეკუთვნება.
სათაურების აბრევიატურა და შემოკლება
MLA სტილში ხშირად საჭიროა სათაურების შემოკლება, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ერთსა და იმავე წყაროს რამდენჯერმე იყენებთ. როდესაც წყაროს პირველად ახსენებთ, უნდა მიუთითოთ სრული სათაური (ქვესათაურის გარეშე), ხოლო შემდგომ ხსენებებზე შეგიძლიათ შემოკლებული ვერსია გამოიყენოთ.
შემოკლებისას, რეკომენდებულია:
- შეინარჩუნოთ სათაურის პირველი არსებითი სახელი ან ფრაზა
- თუ საჭიროა, გამოიყენოთ ფრჩხილები აბრევიატურისთვის
- შეინარჩუნოთ იგივე ფორმატირება (დახრილი შრიფტი ან ბრჭყალები), რომელიც სრულ სათაურს ჰქონდა
პრაქტიკული მაგალითები:
- სრული: მარტოხელა მწყემსი
- შემოკლებული: მწყემსი ან (მმ)
გრძელი სათაურების შემთხვევაში, რომლებიც გვხვდება ლიტერატურის ჩამონათვალში, შეგიძლიათ გამოიყენოთ მრავალწერტილი:
- სრული: სინთეზის ტრადიციები და ტრანსტალღური მიდგომები საცეკვაო მუსიკაში: დაწერილი რეივის სცენის მიერ: დეტალები და მეთოდები მტკიცებულებებზე და ცნობილ ტრეკებზე დაყრდნობით.
- შემოკლებული: სინთეზის ტრადიციები და ტრანსტალღური მიდგომები საცეკვაო მუსიკაში…
ბიბლიის ციტირებისას, საკმარისია მხოლოდ “ბიბლიის” ხსენება, დეტალური ინფორმაცია კი ტექსტში უნდა მიუთითოთ.
უცხოურენოვანი სათაურები MLA სტილში
როდესაც აკადემიურ ნაშრომში უცხოურენოვან წყაროებს იყენებთ, MLA სტილი ითვალისწინებს გარკვეულ წესებს.
თუ ლიტერატურის ჩამონათვალში (Works Cited) ათავსებთ უცხოურენოვან სათაურს, უნდა დაურთოთ მისი თარგმანი კვადრატულ ფრჩხილებში:
- ბიარნასონი, მაგნუს. თინდი ფუგლინ [დაკარგული ჩიტი]. პენგუინ ბუქს აისლანდი, 2021.
როდესაც ტექსტში ახსენებთ უცხოურ სათაურს, რეკომენდებულია ინგლისური თარგმანი ჩასვათ ფრჩხილებში:
- როგორც მაგნუს ბიარნასონი აღნიშნავს თავის წიგნში თინდი ფუგლინ [დაკარგული ჩიტი], არსებობს მცირე განსხვავებები იმაში, თუ როგორ აღიქვამს ადამიანი ოჯახურ ძალადობას და მარტოობას…
თუ თქვენი სამიზნე აუდიტორია იცნობს უცხო ენას, საჭირო არ არის თარგმანის ჩართვა არც ლიტერატურის ჩამონათვალში, არც ტექსტში. მაგალითად, თუ წერთ გერმანული უნივერსიტეტისთვის, არაა საჭირო გერმანული სათაურების თარგმნა.
არალათინური დამწერლობის შემთხვევაში (მაგალითად, კირილიცა, ბერძნული ან არაბული), დარწმუნდით, რომ იყენებთ იმავე დამწერლობას მთელ ნაშრომში, ცვლილებების გარეშე.
როგორ გავუმკლავდეთ უსათაურო წყაროებს
ზოგიერთ შემთხვევაში შეიძლება მოგიწიოთ ისეთი წყაროს ციტირება, რომელსაც არ აქვს სათაური. MLA სტანდარტით, ასეთ დროს უნდა გამოიყენოთ წყაროს მოკლე აღწერა.
წყაროს ტიპის მიხედვით:
- ხელოვნების ნიმუშები, არტეფაქტები:
- მაკფლაი, მარტინი. საინჟინრო მექანიკის ფრენის დაფა. 1994-1995, ვანკუვერის ხელოვნების მუზეუმი, ბრიტანეთის კოლუმბია, კანადა.
- კომენტარები ან მიმოხილვები:
- მიხეილი. კომენტარი სტატიაზე “რასობრივი კონფლიქტების გამოწვევები აბაშაში.” თბილისის კურიერი, 29 მარტი 2022, www.tbilisikurieri.ge
- Twitter-ის პოსტი ან სხვა მოკლე უსათაურო კონტენტი:
- @realDavidG. “უაღრესად სანდო წყარომ დამირეკა ოფისში და მითხრა, რომ @NikaA-ს დაბადების მოწმობა გაყალბებულია.” Twitter, 6 აგვისტო 2021, 20:23, https://twitter.com/realDavidG/status/232572505238433794
- ელფოსტა:
- გელაშვილი, გიორგი. “Re: ჯაზ-ფესტივალის ანალიზი.” მიღებულია ანა მაისურაძის მიერ, 19 აპრილი 2023.
- უსათაურო ლექსი:
- ჯავახიშვილი, ზვიად. “აჰა, მოდის ფერმკრთალი ცხენი.” საყმაწვილო ლექსები, რედაქტირებული ანა ნიკოლაძისა და გიორგი ბერიძის მიერ, მწერალთა გამომცემლობა, 2015, გვ. 34-36.
უსათაურო წყაროების ციტირებისას, ძირითადი წესი არის მოკლე აღწერის გამოყენება, რომელიც მკითხველს დაეხმარება წყაროს იდენტიფიცირებაში.
გამონაკლისები MLA სათაურების ფორმატირებაში
არსებობს გარკვეული ტიპის ნაშრომები, რომელთა სათაურებიც არ საჭიროებს დახრილ შრიფტს ან ბრჭყალებს MLA სტილში:
- საღვთო წერილები:
- ბიბლია, ყურანი, სახარება, და ა.შ.
- სამართლებრივი დოკუმენტები:
- დამოუკიდებლობის დეკლარაცია, საქართველოს კონსტიტუცია, საერთაშორისო ურთიერთობების დოკუმენტები
- მუსიკალური კომპოზიციები, რომლებიც იდენტიფიცირდება ფორმით, ნომრით ან გასაღებით:
- მოცარტი – სიმფონია №40 სოლ მინორში, K. 550
- კონფერენციები, სემინარები, ვორკშოპები და სხვადასხვა საგანმანათლებლო კურსები:
- ნასას კონფერენცია მარსის პათფაინდერზე
- თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის სამეცნიერო კონფერენცია: “კიბერუსაფრთხოების თანამედროვე გამოწვევები”
აღწერილობითი ტერმინები, როგორიცაა “წინასიტყვაობა”, “შესავალი”, “ლიტერატურის ჩამონათვალი”, “დანართი”, “სცენა”, “სტროფი”, “თავი”, “ბიბლიოგრაფია”, “მოქმედება”, “საძიებელი”, არ ჩაისმება ბრჭყალებში და არ გამოიყოფა დახრილი შრიფტით, როდესაც ტექსტში გვხვდება.
თუმცა, თუ ციტირებას აკეთებთ, ამ აღწერილობითი ტერმინებისთვის გამოიყენეთ კაპიტალიზაცია:
- (გიორგაძე, წინასიტყვაობა)
როდესაც ჩვეულებრივად ახსენებთ ტექსტში, კაპიტალიზაცია არ გამოიყენოთ:
- თავის წინასიტყვაობაში, რომელიც ორი წლის შემდეგ რედაქტირდა, გიორგაძე აღნიშნავს, რომ სცენის შიში სხვადასხვაგვარად აღიქმება…
დასკვნა
MLA სტილში სათაურების სწორი ფორმატირება აკადემიური წერის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ასპექტია. ამ ბლოგში განვიხილეთ ძირითადი წესები: როდის გამოვიყენოთ დახრილი შრიფტი და როდის ბრჭყალები, როგორ მოვახდინოთ სიტყვების კაპიტალიზაცია, როგორ გავუმკლავდეთ სათაურებს სათაურებში, უცხოურენოვან სათაურებს და უსათაურო წყაროებს.
Modern Language Association-ის სტანდარტების დაცვა არამხოლოდ აკადემიურ ნაშრომს ხდის უფრო პროფესიონალურს, არამედ მკითხველს ეხმარება, უკეთ გაიგოს და მოიძიოს თქვენ მიერ გამოყენებული წყაროები.
თუ კვლავ გაქვთ კითხვები ან გჭირდებათ დახმარება MLA სტილის ან ზოგადად აკადემიური ნაშრომების შექმნაში, შთაგონება ყოველთვის მზადაა დაგეხმაროთ – ჩვენი გუნდი პროფესიონალების მოამზადებს თქვენთვის მაღალი ხარისხის ნაშრომს, რომელიც სრულად შეესაბამება MLA-ს და სხვა აკადემიური სტილის მოთხოვნებს.
მოგვწერე!ხშირად დასმული კითხვები
კაპიტალიზდება თუ არა სათაურები MLA ფორმატში?
დიახ, MLA სტილში სათაურებში დიდი ასოები გამოიყენება ყველა მნიშვნელოვანი სიტყვისთვის: არსებითი სახელები, ზმნები, ზედსართავები, ზმნიზედები და ზოგიერთი კავშირი. ეს წესი ვრცელდება როგორც სათაურებზე, ისე ქვესათაურებზე.
როგორ უნდა დავწერო წიგნის სათაურები MLA-ში?
MLA სტილის სახელმძღვანელო მოითხოვს დახრილი შრიფტის გამოყენებას და ყველა მნიშვნელოვანი სიტყვის კაპიტალიზაციას. თუ გაქვთ ქვესათაური, უნდა გამოიყენოთ კოლონი და შემდეგ ჰარი:
გამარჯვების სურვილი: პირადი ციფრული მარკეტინგის წარმატების ისტორია
იგივე ფორმატირება გამოიყენება როგორც ტექსტური ციტირებისთვის, ისე ლიტერატურის ჩამონათვალისთვის.
როგორ უნდა დავაფორმატო ფილმის სათაური MLA-ში?
ფილმების, წიგნების, პერიოდული გამოცემების, პიესების, ვებგვერდებისა და მონაცემთა ბაზების სათაურები უნდა გამოიყოს დახრილი შრიფტით.
როდის უნდა ვციტირო თავი და არა მთლიანი წიგნი?
თუ წიგნის თავები სხვადასხვა ავტორის მიერაა დაწერილი, მიუთითეთ მხოლოდ ის კონკრეტული თავი, რომელსაც მიმართავთ.
რომელი სათაურები უნდა გამოიყოს MLA-ში დახრილი შრიფტით?
დახრილი შრიფტი გამოიყენება წიგნების, ვებგვერდების, საინფორმაციო გამოცემების, ჟურნალების, სრული ტელეშოუების, ჟურნალების, მუსიკალური ალბომების, ანთოლოგიების, პიესებისა და ფილმებისთვის.
