შთა -ს საგანში ფრიდრიხ ნიცშეს შესახებ დასაწერი საკითხები შეიძლება ზოგჯერ ყველაზე რთულადაც კი მოგეჩვენოთ. შთაგონებამ იცის რომ შთას კონსპექტებს მარტივად ვერ იპოვით. სწორედ ამიტომ სპეციალურად თქვენთვის შევქმენით ფრიდრიხ ნიცშეს – ასე იტყოდა ზარათუსტრას მოკლე გზამკვლევი.
თუ დახმარება გჭირდება, გახსოვდეს – შთაგონება ყოველთვის დაგეხმარება.
მოგვწერე!ზეკაცის კონცეფცია და მისი მახასიათებლები
ნიცშეს ფილოსოფიაში ზეკაცის კონცეფცია წარმოადგენს ფუნდამენტურ იდეას, რომელიც განსაზღვრავს ადამიანის განვითარების უმაღლეს საფეხურს და მომავლის იდეალს. ზეკაცი არ არის უბრალოდ გაუმჯობესებული ვერსია ჩვეულებრივი ადამიანისა, არამედ პრინციპულად განსხვავებული არსება, რომელმაც გადალახა თანამედროვე საზოგადოების შეზღუდვები და ღირებულებები.
ზეკაცის მთავარი მახასიათებელია თვითგადალახვის უნარი, რაც გულისხმობს საკუთარი თავის მუდმივ განვითარებასა და არსებული მდგომარეობის გაუმჯობესებისკენ სწრაფვას. ამ პროცესში განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება ცხოვრების სრულფასოვან მიღებას, მათ შორის მისი რთული და მტკივნეული ასპექტების აღიარებასა და მიღებას. ზეკაცისთვის დამახასიათებელია საკუთარი ღირებულებების შექმნის უნარი, რაც გულისხმობს ტრადიციული მორალური ნორმების უარყოფას და ახალი, სიცოცხლის დამფასებელი ღირებულებების ჩამოყალიბებას.
ზეკაცის კონცეფციაში მნიშვნელოვანი ადგილი უკავია დისტანცირების უნარს ჩვეულებრივი ადამიანებისგან, რაც არ არის განპირობებული სიძულვილით, არამედ გამომდინარეობს იმ ადამიანების შეზღუდულობის გაცნობიერებიდან, რომლებიც კმაყოფილდებიან საშუალოებით. საყურადღებოა, რომ ზეკაცის იდეალისკენ სწრაფვა მოითხოვს ტანჯვის მიღებასა და გააზრებას, ვინაიდან სწორედ ტანჯვის გამოცდილება ხდება განვითარებისა და თვითშემეცნების მნიშვნელოვანი წყარო.
ნიცშე განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებს თვითდაყრდნობასა და დამოუკიდებლობას, რაც გულისხმობს საკუთარ მსჯელობაზე დაყრდნობას და საზოგადოებრივი აზრის გავლენისგან თავისუფლებას. ზეკაცის იდეალი ასევე მოიცავს მარტოობის მიღებას და გააზრებას, როგორც აუცილებელ პირობას საკუთარი მიზნების მისაღწევად და თვითრეალიზაციისთვის. მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ ზეკაცი არ წარმოადგენს სრულყოფილ არსებას, არამედ მუდმივ პროცესში მყოფ ინდივიდს, რომელიც გამუდმებით ცდილობს საკუთარი თავის გადალახვას და ახალი სიმაღლეების დაპყრობას.
მორალის ორი ტიპი ნიცშეს ფილოსოფიაში
ნიცშეს ფილოსოფიაში განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენს მორალის ორი ტიპის – ბატონის მორალისა და მონის მორალის – კონცეპტუალური გამიჯვნა, რომელიც საფუძვლად უდევს მის კრიტიკულ ანალიზს საზოგადოების ღირებულებითი სისტემის მიმართ. ბატონის მორალი, რომელიც კეთილშობილი კლასისთვისაა დამახასიათებელი, იწყება საკუთარი თავის დამკვიდრებით და ღირებულებების შექმნით, რაც გამომდინარეობს ძალისა და სიუხვის პოზიციიდან.
მონის მორალი, რომელიც ჩაგრულთა და სუსტთა მორალურ პოზიციას წარმოადგენს, ვითარდება როგორც რეაქცია ძლიერთა მიმართ და ხასიათდება რესენტიმენტით – ღრმად ფესვგადგმული წყენითა და შურისძიების სურვილით. საყურადღებოა, რომ მონის მორალი ახდენს ღირებულებების ინვერსიას, სადაც ბატონის მორალისთვის დამახასიათებელი “ცუდი” თვისებები, როგორიცაა თავმდაბლობა, თანაგრძნობა და მოთმინება, გარდაიქმნება “კარგ” თვისებებად.
ნიცშე ხაზს უსვამს, რომ ბატონის მორალი ფასეულობებს ქმნის საკუთარი ძალისა და სიძლიერის საფუძველზე, მაშინ როცა მონის მორალი ცდილობს შეზღუდოს და გააკონტროლოს ძლიერთა ძალაუფლება. ბატონის მორალი აფასებს ისეთ თვისებებს, როგორიცაა სიამაყე, გამბედაობა და “მაგარი გული”, რომელიც უარყოფს სენტიმენტალობას.
მონის მორალის მთავარი მახასიათებელია სარგებლიანობის ძიება და იმის შიშით მართვა, რასაც ბატონთა კლასისგან განიცდის. ქრისტიანობა, ნიცშეს აზრით, წარმოადგენს მონის მორალის ყველაზე თვალსაჩინო მაგალითს, რომელიც ხელს უწყობს სუსტების მიერ ძლიერების კონტროლს. მნიშვნელოვანია გავიაზროთ, რომ ნიცშე არ განიხილავს ამ ორ მორალს როგორც აბსოლუტურ სიკეთესა და ბოროტებას, არამედ როგორც სხვადასხვა ტიპის სიცოცხლის გამოხატულებას.
ნიცშეს მიხედვით, ბატონისა და მონის მორალის დაპირისპირება არ წარმოადგენს მხოლოდ ისტორიულ მოვლენას, არამედ ეს არის მუდმივი ბრძოლა ადამიანურ ბუნებაში. მონის მორალი, თავისი არსით, ცდილობს შექმნას ისეთი გარემო, სადაც ყველა ადამიანი თანასწორია და სადაც აკრძალულია საკუთარი უპირატესობის გამოხატვა.
ეს მორალური სისტემა განსაკუთრებულ ყურადღებას ამახვილებს თანაგრძნობაზე, თავმდაბლობასა და მორჩილებაზე, რაც ნიცშეს აზრით, ხელს უშლის ადამიანის განვითარებას და ზეკაცად ქცევის შესაძლებლობას. მეორე მხრივ, ბატონის მორალი წარმოადგენს ცხოვრების დადასტურებას, სადაც ძალა და სიძლიერე არ არის შეზღუდული საზოგადოებრივი ნორმებით. ამ მორალის მატარებელი ინდივიდები ქმნიან საკუთარ ღირებულებებს და არ ექვემდებარებიან გარედან თავსმოხვეულ შეზღუდვებს.
ნიცშე განსაკუთრებულ ყურადღებას ამახვილებს იმაზე, თუ როგორ მოახდინა მონის მორალმა ტრადიციული არისტოკრატული ღირებულებების გადაფასება. მაგალითად, სიამაყე, რომელიც ბატონის მორალში დადებით თვისებად ითვლებოდა, მონის მორალში გარდაიქმნა ცოდვად და უარყოფით მახასიათებლად. ასევე, ფიზიკური ძალა და სიმამაცე, რომლებიც არისტოკრატიული ღირებულებების სისტემაში მაღალ შეფასებას იმსახურებდა, მონის მორალში განიხილება როგორც ბარბაროსული და არაჰუმანური თვისებები.
თუკი შთას დავალება ან გამოცდა გჭირდება, მოგვწერე ახლავე და სრულად დაივიწყე უნივერსიტეტისგან გამოწვეული სტრესი.
“ღმერთი მოკვდა” და მისი მნიშვნელობა ადამიანის განვითარებისთვის
ზარათუსტრას სწავლებაში “ღმერთის სიკვდილი” წარმოადგენს გარდამტეხ მომენტს კაცობრიობის განვითარებაში, რაც არა მხოლოდ რელიგიური რწმენის დაკარგვას, არამედ მთელი მეტაფიზიკური საფუძვლების რღვევას გულისხმობს. ეს კონცეფცია მიუთითებს იმაზე, რომ ადამიანმა უნდა უარყოს გარე ავტორიტეტებზე დაყრდნობა და საკუთარი ცხოვრების მიზანი და აზრი თავად შექმნას.
ზარათუსტრას მიხედვით, ღმერთის სიკვდილი არ უნდა გახდეს სასოწარკვეთის მიზეზი, პირიქით – ეს არის შესაძლებლობა ადამიანისთვის, რომ თავისუფლად შექმნას საკუთარი ღირებულებები და მიზნები. ამ კონტექსტში განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენს ნიჰილიზმის დაძლევის საკითხი, რადგან ღმერთის სიკვდილმა შესაძლოა გამოიწვიოს ღირებულებათა სისტემის სრული კოლაფსი.
საყურადღებოა, რომ ნიცშესთვის “ღმერთის სიკვდილი” არ ნიშნავს მორალური აღვირახსნილობის დაშვებას – პირიქით, ეს არის მოწოდება უფრო მაღალი პასუხისმგებლობისკენ, სადაც ადამიანი თავად ხდება საკუთარი ცხოვრების შემოქმედი. ამ გზაზე განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენს თვითშემეცნება და საკუთარი თავის მუდმივი განვითარება, რადგან ზეკაცის იდეალისკენ სწრაფვა შეუძლებელია გარე ავტორიტეტებზე დაყრდნობით.
ზარათუსტრას სწავლებაში “ღმერთის სიკვდილი” მჭიდროდ უკავშირდება “უკანასკნელი ადამიანის” კონცეფციას, რომელიც წარმოადგენს იმ ინდივიდს, ვინც ვერ შეძლო ღმერთის სიკვდილის შედეგებთან გამკლავება და კომფორტსა და უსაფრთხოებაში ეძებს თავშესაფარს. უკანასკნელი ადამიანი კმაყოფილდება მცირედით და არ გააჩნია სწრაფვა დიადი მიზნებისკენ, რაც ნიცშეს აზრით, ადამიანის დეგრადაციის ნიშანია. ამის საპირისპიროდ, ღმერთის სიკვდილის გაცნობიერება უნდა გახდეს სტიმული “თავისუფალი სულებისთვის”, რომლებიც მზად არიან შექმნან ახალი ღირებულებები და იცხოვრონ საკუთარი პასუხისმგებლობით.
ნიცშე განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებს დედამიწისადმი ერთგულების იდეას, რაც გულისხმობს უარის თქმას “ზეციურ” სამყაროზე და რეალური ცხოვრების სრულფასოვან მიღებას. ეს მოსაზრება მჭიდროდ უკავშირდება მარადიული დაბრუნების კონცეფციას, სადაც ადამიანმა უნდა შეძლოს საკუთარი ცხოვრების ყველა ასპექტის მიღება და დადასტურება, მათ შორის ტკივილისა და ტანჯვის. ღმერთის სიკვდილის შემდეგ ადამიანს ეკისრება უდიდესი პასუხისმგებლობა – თავად გახდეს საკუთარი ცხოვრების შემოქმედი და აზრის მიმნიჭებელი.
ცხოველთა სიმბოლური მნიშვნელობა “ასე იტყოდა ზარათუსტრაში”
ნიცშე თავის ნაწარმოებში ცხოველებს იყენებს როგორც მძლავრ სიმბოლურ ფიგურებს, რომლებიც ასახავენ ადამიანური ბუნების სხვადასხვა ასპექტს და თვითგადალახვის გზას. განსაკუთრებულ ყურადღებას იმსახურებს ზარათუსტრას თანმხლები არწივი და გველი, რომლებიც სიბრძნის, სიამაყისა და ცხოვრების ციკლური ბუნების სიმბოლოებად გვევლინებიან. არწივი, რომელიც სიმაღლეებში დაფრინავს, წარმოადგენს ფართო პერსპექტივასა და ამაღლებულ ხედვას, მაშინ როცა გველი სიბრძნესა და ტრანსფორმაციის უნარს განასახიერებს.
სულის სამი მეტამორფოზის ალეგორიაში ნიცშე წარმოგვიდგენს აქლემს, ლომსა და ბავშვს. აქლემი სიმბოლურად გამოხატავს სულს, რომელიც იტვირთავს ტრადიციებისა და კონვენციური მორალის სიმძიმეს, მორჩილად იღებს “უნდას” და ასრულებს საზოგადოების მიერ დაკისრებულ მოვალეობებს.
ლომი წარმოადგენს მეამბოხე სულს, რომელიც უარყოფს ტრადიციულ ღირებულებებს და აცხადებს “მე მინდას”, თუმცა მას არ შეუძლია ახალი ღირებულებების შექმნა. ბავშვი კი განასახიერებს უმანკოებას, შემოქმედებით უნარსა და ცხოვრების დადასტურებას – ის თავისუფალია როგორც ტრადიციის ტვირთისგან, ისე ამბოხის აუცილებლობისგან.
საყურადღებოა “უკანასკნელი ადამიანის” დახასიათება ცხოველური ტერმინებით, სადაც ნიცშე მას ადარებს რწყილს, რითაც ხაზს უსვამს მის უმიზნობასა და ამბიციის ნაკლებობას. უკანასკნელი ადამიანის კმაყოფილება კომფორტითა და უსაფრთხოებით წარმოჩენილია როგორც ცხოველური თვითკმაყოფილება, რაც ადამიანური პოტენციალის დეგრადაციას წარმოადგენს. ნიცშესთვის ცხოველები ხშირად გამოხატავენ ინსტინქტურ არსებობას, რომელიც დაპირისპირებულია ადამიანის გონებრივ შესაძლებლობებთან და თვითგადალახვის უნართან.
მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ მიუხედავად ცხოველების გარკვეული სიბრძნისა მათ ინსტინქტებში, ადამიანის პოტენციალი სწორედ ინსტინქტის გადალახვაში მდგომარეობს. ამ კონტექსტში საინტერესოა ნიცშეს მოსაზრება “კეთილშობილ კასტებზე”, რომლებიც, მისი თქმით, “ბარბაროსული კასტებიდან” მომდინარეობენ. იგი მმართველ კლასს აღწერს როგორც “მტაცებელ მხეცებს, ბარბაროსებს ყველაზე საშინელი გაგებით” და ამბობს, რომ ისინი არიან “უფრო სრულყოფილი ადამიანები”. ეს აღწერა უკავშირდება მის ხედვას, რომ სხეულისა და სულის ინტეგრაცია, და არა მხოლოდ ინტელექტუალური ფოკუსი, წარმოადგენს სასურველ ადამიანურ თვისებას.
სიბრძნე, ტანჯვა და პიროვნული ტრანსფორმაცია
ნიცშეს ფილოსოფიაში სიბრძნე, ტანჯვა და პიროვნული ტრანსფორმაცია მჭიდროდ დაკავშირებული ცნებებია, რომლებიც ერთმანეთს განაპირობებენ და ავსებენ. ფილოსოფოსის აზრით, ღრმა სიბრძნე სწორედ ტანჯვის გამოცდილებიდან იბადება, რადგან ხანგრძლივი და მძიმე ტკივილი ათავისუფლებს გონებას და აძლევს მას ახალი პერსპექტივების დანახვის შესაძლებლობას.
ტანჯვა აიძულებს ადამიანს შეხედოს საკუთარ სიღრმეებს, გადალახოს ილუზიები და მიაღწიოს უფრო ღრმა გაგებას საკუთარი თავისა და სამყაროს შესახებ. ამ პროცესში განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენს კომფორტისა და უსაფრთხოების უარყოფა, რადგან სწორედ მათკენ სწრაფვა ხდება განვითარების შემაფერხებელი ფაქტორი.
უფრო მეტიც, ნიცშე თვლის, რომ “დიდი ზიზღი” ან “დიდი სიძულვილი” წარმოადგენს ტრანსფორმაციის პროცესის აუცილებელ ნაწილს. როდესაც ადამიანი აცნობიერებს საკუთარი არსებობის ნაკლოვანებებს, მათ შორის საკუთარ ღირებულებებს, მხოლოდ მაშინ უჩნდება მას მოტივაცია იბრძოლოს რაღაც უკეთესისთვის. თუმცა, ტანჯვა არ უნდა გახდეს ნიჰილიზმისა და სასოწარკვეთის წყარო – პირიქით, ის უნდა გადაიქცეს ცხოვრების უფრო ღრმა დაფასების საშუალებად.
“თავისუფალი სულები”, როგორც ნიცშე უწოდებს მათ, ვინც გაიარა ტრანსფორმაციის პროცესი, არიან ინდივიდები, რომლებმაც გამოსცადეს ტანჯვა, ეჭვქვეშ დააყენეს ტრადიციული ღირებულებები და მიაღწიეს თვითშექმნის უნარს. მათ შეუძლიათ შექმნან საკუთარი მნიშვნელობა და მიზანი, რაც მათ აქცევს იმ სახის ტრანსფორმაციის მაგალითად, რომელიც შესაძლებელია. ისინი ეძებენ “ახალ ხელოვნებას”, რომელიც ზეიმობს ტკივილის გადალახვას და “კარგ დავიწყებას”, რაც საშუალებას აძლევს მათ გასცდნენ წარსულ ტანჯვას.
ნიცშე ხაზს უსვამს, რომ ტრანსფორმაციის პროცესი არ არის პასიური მოვლენა – ის მოითხოვს აქტიურ ჩართულობას და დისკომფორტთან შეგნებულ შეხვედრას. ეს პროცესი მოიცავს “სულის სამ მეტამორფოზას” – აქლემის, ლომისა და ბავშვის სახით, სადაც თითოეული ეტაპი წარმოადგენს ტრანსფორმაციის აუცილებელ საფეხურს. საბოლოოდ, ტანჯვა და სიბრძნე ერთმანეთს ავსებს და ქმნის საფუძველს ჭეშმარიტი პიროვნული ზრდისთვის.
დასკვნა
ნიცშეს “ასე იტყოდა ზარათუსტრა” წარმოადგენს უნიკალურ ფილოსოფიურ ნაშრომს, რომელიც ფუნდამენტურად ცვლის ჩვენს გაგებას მორალის, ღირებულებებისა და ადამიანური პოტენციალის შესახებ. ზეკაცის კონცეფცია, როგორც ადამიანის განვითარების უმაღლესი საფეხური, მოითხოვს ტრადიციული მორალური სისტემების გადალახვას და ახალი ღირებულებების შექმნას. ღმერთის სიკვდილის გამოცხადებით ნიცშე გვთავაზობს არა ნიჰილიზმს, არამედ ახალ პერსპექტივას, სადაც ადამიანი თავად ხდება საკუთარი ცხოვრების შემოქმედი. მნიშვნელოვანია, რომ ტანჯვა და სიბრძნე განიხილება როგორც აუცილებელი ელემენტები პიროვნული ტრანსფორმაციის გზაზე, ხოლო ცხოველური სიმბოლიზმი გვეხმარება უკეთ გავიაზროთ ეს რთული პროცესი.
აქვე იხილეთ ჩარლზ დარვინის კონსპექტი
თუ დედლაინამდე ბევრი დრო აღარ გრჩება და დახმარება გჭირდება, შთაგონება დაგეხმარება.
მოგვწერე!
