ციტირება

22 აპრილი, 2025

DOI-ების გამოყენება: 7 საუკეთესო ციტირების სტილის გზამკვლევი

შესავალი

DOI-ების გამოყენება აკადემიურ ნაშრომებში სულ უფრო მეტ მნიშვნელობას იძენს თანამედროვე საგანმანათლებლო სივრცეში. ციფრული ობიექტის იდენტიფიკატორი (DOI) წარმოადგენს უნიკალურ ალფანუმერულ კოდს, რომელიც მინიჭებული აქვს ელექტრონულ დოკუმენტებს, როგორიცაა სამეცნიერო სტატიები, წიგნები ან ანგარიშები. ჩვეულებრივი ბმულებისგან განსხვავებით, DOI-ები მუდმივია და არ იცვლება დროთა განმავლობაში, რაც უზრუნველყოფს წყაროების ხანგრძლივ ხელმისაწვდომობას. ნებისმიერი აკადემიური ნაშრომის შექმნისას მნიშვნელოვანია ვიცოდეთ, როგორ უნდა გამოვიყენოთ DOI-ები სხვადასხვა ციტირების სტილში.

აკადემიურ სამყაროში, სადაც ციტირების სიზუსტე და სანდოობა უმნიშვნელოვანესია, DOI-ების სწორად გამოყენების ცოდნა გადამწყვეტ როლს თამაშობს ხარისხიანი ნაშრომის შექმნაში. სანამ ხატვაზე დროს დაკარგავთ ან შებრუნებულ მძიმეებს დაუწყებთ ძებნას, გაეცანით, როგორ გამოიყენება DOI სხვადასხვა ციტირების სტილში და როგორ შეგიძლიათ თქვენი ნაშრომის ხარისხი აამაღლოთ.

მოგვწერე!

რა არის DOI?

DOI (Digital Object Identifier) წარმოადგენს ციფრული ობიექტის უნიკალურ იდენტიფიკატორს, რომელიც გამოიყენება სამეცნიერო პუბლიკაციების, წიგნებისა და სხვა აკადემიური მასალების მუდმივი ხელმისაწვდომობის უზრუნველსაყოფად. ეს არის სიმბოლოების თანმიმდევრობა, რომელიც მოიცავს პრეფიქსსა და სუფიქსს, გამოყოფილს სლეშით (მაგ., 10.1080/1234567890).

DOI-ს უმთავრესი ღირსება ისაა, რომ იგი წარმოადგენს სტაბილურ ბმულს, რომელიც არ იცვლება მაშინაც კი, როცა წყაროს ელექტრონული მისამართი (URL) შეიძლება შეიცვალოს. ამით DOI წყაროს მუდმივ ხელმისაწვდომობას უზრუნველყოფს, რაც განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია აკადემიურ წერაში, სადაც წყაროს სანდოობა და მისი გადამოწმების შესაძლებლობა აუცილებელია.

DOI-ების სისტემა შექმნილია საერთაშორისო DOI ფონდის მიერ და მისი მთავარი დანიშნულებაა:

უზრუნველყოს ინტელექტუალური შინაარსის მუდმივი იდენტიფიკაცია
შექმნას სტაბილური ბმული ციფრულ საცავებში არსებულ მასალებზე
გაამარტივოს სამეცნიერო ლიტერატურის მოძიება და გამოყენება

ყველა DOI იწყება ციფრით “10”, რასაც მოსდევს წერტილი, შემდეგ კი გამომცემლის უნიკალური რეგისტრაციის კოდი. ამის შემდეგ მოდის სლეში და კონკრეტული დოკუმენტის იდენტიფიკატორი. DOI-ს სრული ბმული კი ამგვარად გამოიყურება: https://doi.org/10.xxxx/yyyyyyy

როგორ მოვიძიოთ DOI?

DOI-ს მოძიება სამეცნიერო სტატიისთვის ან სხვა აკადემიური წყაროსთვის შედარებით მარტივია, თუმცა ზოგჯერ ეს პროცესი შეიძლება დაბნეულობას იწვევდეს. აი, რამდენიმე გზა, რომლითაც შეგიძლიათ DOI-ს მიაგნოთ:

სტატიაში DOI-ს გავრცელებული მდებარეობა:

სტატიის პირველ გვერდზე, ხშირად სათაურის ახლოს ან გვერდის ქვედა ნაწილში
სტატიის მეტამონაცემებში, სადაც მითითებულია ავტორები და გამოცემის დეტალები
PDF დოკუმენტის სატიტულო გვერდზე ან ბოლო გვერდზე
სამეცნიერო ჟურნალის ვებგვერდზე, სტატიის აღწერილობის განყოფილებაში

თუ DOI არ ჩანს სტატიაში, შეგიძლიათ გამოიყენოთ შემდეგი ინსტრუმენტები:

Crossref (https://www.crossref.org/) – შეიყვანეთ სტატიის სათაური ან ავტორის გვარი საძიებო ველში
Google Scholar – მოძებნეთ სტატია და გადაამოწმეთ მისი ბიბლიოგრაფიული მონაცემები
პუბლიკაციის ოფიციალური ვებგვერდი – უმეტეს შემთხვევაში, გამომცემლის ვებგვერდზე მითითებულია DOI

თუ ყველა მცდელობის მიუხედავად DOI ვერ იპოვეთ, ეს შეიძლება იმის ნიშანი იყოს, რომ წყაროს უბრალოდ არ აქვს მინიჭებული DOI. ასეთ შემთხვევაში, ციტირებისას შეგიძლიათ გამოიყენოთ URL ან სხვა ხელმისაწვდომი საიდენტიფიკაციო ინფორმაცია წყაროს შესახებ.

DOI-ს გამოყენება APA სტილში

APA (American Psychological Association) სტილი ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული ციტირების ფორმატია სოციალურ მეცნიერებებში. APA სტილში DOI-ს გამოყენება განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, რადგან იგი რეკომენდებულია მე-7 გამოცემის სახელმძღვანელოთი.

APA ბიბლიოგრაფიაში DOI-ს ფორმატირება:

APA სტილში DOI იწერება როგორც URL, დაწყებული “https://doi.org/” პრეფიქსით. აი, როგორ უნდა ჩაწეროთ DOI სტატიის ბიბლიოგრაფიაში:

ავტორი, ა. ა., & ავტორი, ბ. ბ. (წელი). სტატიის სათაური. ჟურნალის სახელწოდება, ტომი(ნომერი), გვერდების დიაპაზონი. doi.org10.xxxx/yyyyyyyy

მაგალითად:

სმიტი, ჯ. დ., & ჯონსონი, ა. ბ. (2022). კლიმატის ცვლილების გავლენა ბიომრავალფეროვნებაზე. გარემოსდაცვითი მეცნიერების ჟურნალი, 15(3), 234-248. https://doi.org/10.1080/1234567890

APA ტექსტში ციტირების წესები:

ტექსტში ციტირებისას DOI არ გამოიყენება. ნაცვლად ამისა, მიუთითეთ ავტორის გვარი და პუბლიკაციის წელი:

(ავტორი, წელი)
(სმიტი & ჯონსონი, 2022)

APA სტილში განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიაქციოთ DOI-ს ფორმატირებას – იგი ყოველთვის იწერება URL-ის სახით და არა “doi:” პრეფიქსით, როგორც ეს სხვა სტილებში გვხვდება.

DOI-ს გამოყენება MLA სტილში

MLA (Modern Language Association) სტილი ფართოდ გამოიყენება ჰუმანიტარულ მეცნიერებებში, განსაკუთრებით ლიტერატურისა და ენის შესწავლის სფეროებში. MLA-ს მე-9 გამოცემა ასევე ითვალისწინებს DOI-ს გამოყენებას ბიბლიოგრაფიაში.

MLA ბიბლიოგრაფიაში DOI-ს ფორმატირება:

MLA სტილში DOI ჩაიწერება წყაროს ბოლოს, ფორმატით “doi:10.xxxx/yyyyyyyy”. აი, როგორ გამოიყურება სტატიის ციტირება:

ავტორი, სახელი. "სტატიის სათაური." ჟურნალის სახელწოდება, ტომი, ნომერი, წელი, გვერდების დიაპაზონი, doi:10.xxxx/yyyyyyyy.

მაგალითად:

სმიტი, ჯონ. "კლიმატის ცვლილების გავლენა ბიომრავალფეროვნებაზე." გარემოსდაცვითი მეცნიერების ჟურნალი, ტომი 15, ნომ. 3, 2022, გვ. 234-248, doi:10.1080/1234567890.

MLA ტექსტში ციტირების წესები:

MLA სტილში ტექსტში ციტირებისას DOI არ გამოიყენება. ჩვეულებრივ, მიუთითეთ ავტორის გვარი და გვერდის ნომერი:

(ავტორის გვარი გვერდის ნომერი)
(სმიტი 245)

MLA სტილის თავისებურებაა, რომ DOI იწერება “doi:” პრეფიქსით და არა URL ფორმატში, როგორც ეს APA სტილში გვხვდება.

DOI-ს გამოყენება Chicago სტილში

Chicago სტილი ერთ-ერთი ყველაზე მოქნილი და კომპლექსური ციტირების სისტემაა, რომელიც ხშირად გამოიყენება ისტორიის, ხელოვნებისა და ზოგადად ჰუმანიტარულ მეცნიერებებში. Chicago სტილი გვთავაზობს ორ სისტემას: სქოლიო-ბიბლიოგრაფიასა და ავტორი-თარიღის სისტემას.

Chicago ბიბლიოგრაფიაში DOI-ს ფორმატირება:

Chicago სტილში DOI იწერება ბიბლიოგრაფიის ბოლოს URL ფორმატში:

ავტორის გვარი, სახელი. "სტატიის სათაური." ჟურნალის სახელწოდება ტომი, ნომერი (წელი): გვერდების დიაპაზონი. https://doi.org/10.xxxx/yyyyyyyy.

მაგალითად:

სმიტი, ჯონ. "კლიმატის ცვლილების გავლენა ბიომრავალფეროვნებაზე." გარემოსდაცვითი მეცნიერების ჟურნალი 15, ნომ. 3 (2022): 234-248. https://doi.org/10.1080/1234567890.

Chicago ტექსტში ციტირების წესები:

ავტორი-თარიღის სისტემაში, ტექსტში ციტირებისას DOI არ გამოიყენება. მიუთითეთ ავტორის გვარი და გამოცემის წელი:

(ავტორის გვარი წელი)
(სმიტი 2022)

სქოლიო-ბიბლიოგრაფიის სისტემაში, სქოლიოში DOI ასევე შეიძლება ჩაიწეროს, მაგრამ ეს აუცილებელი არ არის, თუ სრული ციტირება უკვე მოცემულია ბიბლიოგრაფიაში.

DOI-ს გამოყენება სხვა პოპულარულ სტილებში

გარდა ზემოთ განხილული სამი ძირითადი სტილისა, DOI-ს გამოყენება მნიშვნელოვანია სხვა პოპულარულ აკადემიურ ფორმატებშიც. განვიხილოთ ეს სტილები და მათში DOI-ს გამოყენების თავისებურებები.

ASA სტილი

ASA (American Sociological Association) სტილი გამოიყენება სოციოლოგიურ კვლევებში. ამ სტილში DOI იწერება ბიბლიოგრაფიის ბოლოს URL ფორმატში:

ავტორის გვარი, სახელი. წელი. "სტატიის სათაური." ჟურნალის სახელწოდება ტომი(ნომერი):გვერდების დიაპაზონი. https://doi.org/10.xxxx/yyyyyyyy.

მაგალითად:

სმიტი, ჯონ. 2022. "კლიმატის ცვლილების გავლენა ბიომრავალფეროვნებაზე." გარემოსდაცვითი მეცნიერების ჟურნალი 15(3):234-248. https://doi.org/10.1080/1234567890.

ტექსტში ციტირებისას იყენებთ ავტორის გვარსა და პუბლიკაციის წელს: (სმიტი 2022)

Harvard სტილი

Harvard სტილი წარმოადგენს “ავტორი-თარიღის” ციტირების სისტემას, რომელიც ფართოდ გამოიყენება მრავალ დარგში. ამ სტილში DOI მითითებულია “doi:” პრეფიქსით:

ავტორის გვარი, სახელის ინიციალი., წელი. 'სტატიის სათაური', ჟურნალის სახელწოდება, ტომი(ნომერი), გვ. გვერდების დიაპაზონი. doi:10.xxxx/yyyyyyyy

მაგალითად:

სმიტი, ჯ., 2022. 'კლიმატის ცვლილების გავლენა ბიომრავალფეროვნებაზე', გარემოსდაცვითი მეცნიერების ჟურნალი, 15(3), გვ. 234-248. doi:10.1080/1234567890

ტექსტში ციტირებისას იყენებთ ავტორის გვარსა და პუბლიკაციის წელს: (სმიტი, 2022)

IEEE სტილი

IEEE (Institute of Electrical and Electronics Engineers) სტილი გამოიყენება საინჟინრო და ტექნიკურ დარგებში. ამ სტილში DOI იწერება “doi:” პრეფიქსით ბიბლიოგრაფიის ბოლოს:

[ციტირების ნომერი] ავტორის სახელის ინიციალი. გვარი, "სტატიის სათაური," ჟურნალის სახელწოდება, ტომი, ნომერი, გვ. გვერდების დიაპაზონი, წელი. doi: 10.xxxx/yyyyyyyy

მაგალითად:

[1] ჯ. სმიტი, "კლიმატის ცვლილების გავლენა ბიომრავალფეროვნებაზე," გარემოსდაცვითი მეცნიერების ჟურნალი, ტომი 15, ნომ. 3, გვ. 234-248, 2022. doi: 10.1080/1234567890

ტექსტში ციტირებისას იყენებთ ციტირების ნომერს კვადრატულ ფრჩხილებში: [1]

AMA სტილი

AMA (American Medical Association) სტილი გამოიყენება სამედიცინო პუბლიკაციებში. ამ სტილში DOI იწერება “doi:” პრეფიქსით:

ავტორ(ებ)ი. სტატიის სათაური. ჟურნალის სახელწოდება. წელი;ტომი(ნომერი):გვერდების დიაპაზონი. doi:10.xxxx/yyyyyyyy

მაგალითად:

სმიტი ჯდ, ჯონსონი აბ. კლიმატის ცვლილების გავლენა ბიომრავალფეროვნებაზე. გარემოსდაცვითი მეცნიერების ჟურნალი. 2022;15(3):234-248. doi:10.1080/1234567890

ტექსტში ციტირებისას იყენებთ ზედა ინდექსს, რომელიც შეესაბამება ციტირების ნომერს: ¹

ACS სტილი

ACS (American Chemical Society) სტილი გამოიყენება ქიმიისა და მომიჯნავე დარგების პუბლიკაციებში. ამ სტილში DOI იწერება როგორც URL:

ავტორ(ებ)ი. სტატიის სათაური. ჟურნალის აბრევიატურა წელი, ტომი, გვერდების დიაპაზონი. DOI

მაგალითად:

სმიტი, ჯ. დ.; ჯონსონი, ა. ბ. კლიმატის ცვლილების გავლენა ბიომრავალფეროვნებაზე. გარემ. მეცნ. ჟურნ. 2022, 15, 234–248. https://doi.org/10.1080/1234567890

ტექსტში ციტირებისას იყენებთ ზედა ინდექსს ან ავტორის გვარსა და წელს ფრჩხილებში: (სმიტი და ჯონსონი, 2022)

დასკვნა

DOI-ების გამოყენება აკადემიურ წერაში წარმოადგენს აუცილებელ უნარ-ჩვევას, რომელიც მნიშვნელოვნად ამაღლებს თქვენი ნაშრომის ხარისხსა და სანდოობას. როგორც ვნახეთ, სხვადასხვა ციტირების სტილი (APA, MLA, Chicago, ASA, Harvard, IEEE, AMA და ACS) გვთავაზობს განსხვავებულ მიდგომებს DOI-ების გამოსაყენებლად, თუმცა მათი საერთო მიზანი ერთია – უზრუნველყონ წყაროების ზუსტი და ადვილად მოსაძიებელი იდენტიფიკაცია.

აკადემიური წერის პროცესში ყურადღება მიაქციეთ თქვენი დარგისთვის ან სასწავლებლისთვის მიღებულ ციტირების სტილს და დარწმუნდით, რომ DOI-ებს სწორად იყენებთ. ეს არა მხოლოდ გააძლიერებს თქვენი კვლევის სანდოობას, არამედ გაუადვილებს მკითხველს წყაროების მოძიებასა და გადამოწმებას.

თუ თავს ვერ ართმევთ საბიბლიოგრაფიო ჩანაწერების მომზადებას ან გაქვთ სირთულეები DOI-ების გამოყენებაში, ნუ იდარდებთ. მრავალი ონლაინ ინსტრუმენტი არსებობს, რომელიც გაამარტივებს ამ პროცესს, ასევე შეგიძლიათ მიიღოთ პროფესიონალური დახმარება.

მოგვწერე!