შესავალი
კვლევის თვისებრივი და რაოდენობრივი მეთოდები წარმოადგენს ფუნდამენტურ ინსტრუმენტებს, რომლებიც განსაზღვრავს სამეცნიერო ნაშრომის ხარისხსა და შედეგების სანდოობას. სამეცნიერო მეთოდოლოგია არის უმნიშვნელოვანესი ინსტრუმენტი, რომელიც აუცილებელია სამეცნიერო დოკუმენტის, იქნება ეს სტატია, სადისერტაციო ნაშრომი თუ საკურსო ნაშრომი, შესაქმნელად. ის მოიცავს იმ მეთოდებისა და ინსტრუმენტების შესწავლას, რომლებიც საჭიროა აკადემიური ნაშრომის შესაქმნელად.
სამეცნიერო კვლევა არის სისტემატური და ინტენსიური კვლევის პროცესი, რომლის მიზანია კონკრეტულ რეალობაში არსებული ფაქტების აღმოჩენა და ინტერპრეტაცია. მიდგომის მიხედვით, სამეცნიერო კვლევა შეიძლება იყოს თვისებრივი ან რაოდენობრივი. ამ ორ მეთოდოლოგიას შორის არჩევანი დამოკიდებულია კვლევის მიზნებზე, საკვლევ კითხვებზე და იმ კონტექსტზე, რომელშიც კვლევა ტარდება.
თუ სამეცნიერო მეთოდოლოგიის შერჩევა გიჭირთ ან აკადემიური ნაშრომის შესრულებისთვის დრო არ გრჩებათ, შთაგონება დაგეხმარებათ!
მოგვწერე!
თვისებრივი კვლევის მეთოდოლოგია
თვისებრივი კვლევა არ არის დაკავშირებული რიცხობრივ რეპრეზენტაციასთან, არამედ ფოკუსირდება კონკრეტული პრობლემის სიღრმისეულ გაგებაზე. ამ ტიპის კვლევაში მკვლევარი არის როგორც სუბიექტი, ასევე ობიექტი. თვისებრივი მეთოდოლოგიის მიზანია სიღრმისეული და ილუსტრაციული ინფორმაციის შექმნა, რათა გავიგოთ საკვლევი პრობლემის სხვადასხვა განზომილება.
თვისებრივი კვლევა მუშაობს რეალობის იმ ასპექტებთან, რომელთა რაოდენობრივი გაზომვა შეუძლებელია, და ფოკუსირდება სოციალური ურთიერთობების დინამიკის გაგებასა და ახსნაზე. ის მუშაობს მნიშვნელობების, მოტივების, მისწრაფებების, რწმენების, ღირებულებებისა და დამოკიდებულებების სამყაროსთან, რაც შეესაბამება ურთიერთობების, პროცესებისა და ფენომენების უფრო ღრმა სივრცეს, რომელიც არ შეიძლება დაყვანილ იქნას ცვლადების ოპერაციონალიზაციაზე.
თვისებრივი კვლევის მეთოდები და მათი ანალიზი
დაკვირვება: უპირატესობები და შეზღუდვები
დაკვირვება არის ინფორმაციის შეგროვების სისტემატური პროცესი, რომლის დროსაც მკვლევრები აკვირდებიან მოცემულ ფენომენს მის ბუნებრივ გარემოში. ეს მეთოდი განსაკუთრებით შესაფერისია, როდესაც მოცემული თემა შედარებით შეუსწავლელია და მნიშვნელოვანია ფენომენის დეტალურად გაგება, ამასთან, გარემო პირობების შენარჩუნებით.
დაკვირვება არის მონაცემთა შეგროვების კარგი გზა მოვლენის მსვლელობის დროს, ერთდროულად, ისე რომ არ ხდებოდეს ჩარევა. ეს არის არაინვაზიური და ძალიან მოქნილი მეთოდი, ორიენტირებული ცოდნის აღმოჩენაზე. ზოგიერთ სიტუაციაში, როგორიცაა ადამიანებისა და ცხოველების ქცევის ანალიზი, ეს არის მონაცემების საიმედო გზით მიღების ერთადერთი გზა.
მეორე მხრივ, ეს არის შრომატევადი მეთოდი, რომელიც მოითხოვს წინასწარ მომზადებას და მკვლევრის ხელმისაწვდომობას იმ ადგილის მოსანახულებლად, სადაც ხდება მოვლენა. გარდა ამისა, მეთოდი საკმაოდ მგრძნობიარეა მკვლევრის ანალიზის დამოუკიდებლობის მიმართ, რადგან მონაცემთა ინტერპრეტაცია ხდება მხოლოდ მის მიერ.
ეთნოგრაფიული და საველე კვლევა
ეთნოგრაფია გულისხმობს სიტუაციაზე დაკვირვებასა და მის მონაწილეებთან ინტერვიუების ჩატარებას. ეთნოგრაფიულ კვლევაში მკვლევარი ცდილობს განმარტოს დაკვირვებადი სიტუაცია მონაწილეთა პერსპექტივიდან. ეთნოგრაფიის ორი ძირითადი მახასიათებელია: 1) დაკვირვება ხდება ბუნებრივ გარემოში, და 2) მკვლევრებმა უნდა გაიგონ, როგორ აღიქმება და ინტერპრეტირდება მოვლენა სამეტყველო საზოგადოებაში ადამიანების მიერ.
ეთნოგრაფიის უდიდესი უპირატესობა ისაა, რომ მკვლევარს შეუძლია სიღრმისეულად შეისწავლოს ანალიზის ქვეშ მყოფი სიტუაცია. მეორე მხრივ, ეთნოგრაფია მოითხოვს მკვლევრის დროის დიდ ინვესტიციას, ხოლო კვლევის შედეგები შეიძლება იყოს ძალიან მრავალფეროვანი და ზუსტი და მიზანმიმართული დასკვნების გამოტანა შეიძლება გართულდეს.
საველე კვლევა საშუალებას აძლევს მკვლევრებს სიღრმისეულად აღიქვან ადამიანები და პროცესები. მონაცემების შეგროვება ხდება ველზე და ეს შეიძლება გრძელდებოდეს ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში. სოციალური ფაქტები შეიძლება არ გამოჩნდეს და არ გამჟღავნდეს მკვლევრისთვის პირველ მომენტში, მაგრამ მათი აღმოჩენა შეიძლება დროთა განმავლობაში საველე კვლევის პროექტის მიმდინარეობისას.
საველე კვლევა არის შესანიშნავი მეთოდი ადამიანების ქცევისა და მათი გამოცდილების გასაგებად. თუმცა, არ არის ადვილი ამ მიდგომის განზოგადება ძალიან დიდი რაოდენობის ადამიანებისთვის ან ჯგუფებისთვის, და დაკვირვებების დოკუმენტირება შეიძლება გახდეს რთული პროცესი.
ფოკუს ჯგუფები და შემთხვევის შესწავლა (ქეის სტადი)
ფოკუს ჯგუფები ძალიან პოპულარული და სასარგებლო მეთოდია ქცევის გამოსაკვლევად, სადაც მკვლევარს შეუძლია მონაწილეებთან ურთიერთქმედება. ინფორმაცია, როგორც წესი, უფრო სწრაფად მიიღება, ვიდრე თუ ადამიანები ცალ-ცალკე გამოიკითხება. ორი მთავარი მახასიათებელი, რომელიც განასხვავებს ფოკუს ჯგუფებს სხვა ტექნიკებისგან, არის: 1) ინფორმაციის წყარო არის ჯგუფი; და 2) ამ ტექნიკის ევრისტიკული ღირებულება მდგომარეობს დებატების დროს წარმოქმნილი ურთიერთქმედების სახეობაში.
ფოკუს ჯგუფებს შეუძლიათ უზრუნველყონ ინფორმაციის უფრო ფართო სპექტრი და ისინი იძლევიან დაზუსტების შესაძლებლობას, თუ არის საკითხები, რომლებიც საჭიროებს დამატებით განმარტებას. თუმცა, ფოკუს ჯგუფების კონტროლი და მართვა შეიძლება რთული იყოს. გარდა ამისა, შეიძლება რთული იყოს ადამიანების მონაწილეობის წახალისება და, შესაბამისად, ისინი შეიძლება არ იყვნენ რეპრეზენტატული არამომხმარებლებისთვის.
შემთხვევის შესწავლა (ქეის სტადი) საშუალებას იძლევა გამოვიკვლიოთ კომპლექსური სიტუაციები, სადაც მრავალი ცვლადია ანალიზის ქვეშ. შემთხვევის შესწავლა განსაკუთრებით მიმზიდველია სფეროს ცოდნის ბაზის გასაღრმავებლად. ისინი ძალიან პოპულარულია ისეთი მეცნიერებების სფეროებში, როგორიცაა სოციალური მეცნიერებები, განათლება და ჯანდაცვა.
შემთხვევის შესწავლა იძლევა კარგ შესაძლებლობას ინოვაციისთვის და არსებული თეორიული დაშვებების გადასინჯვისთვის. ისინი ასევე შეიძლება იყოს კარგი ალტერნატივა ან დამატება ფოკუს ჯგუფის მეთოდისთვის. თუმცა, შეიძლება რთული იყოს მიზეზ-შედეგობრივი კავშირის დადგენა დასკვნების გასაკეთებლად და შეიძლება რთული იყოს განზოგადება, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც განიხილება შემთხვევების მცირე რაოდენობა.
სტრუქტურირებული და სიღრმისეული ინტერვიუები
სტრუქტურირებული ინტერვიუები არის შეფასების მეთოდი, რომელიც შექმნილია ყველა ინტერვიუდან პასუხების მისაღებად და შესადარებლად. ინტერვიუერი ეკითხება წარსულ გამოცდილებას და/ან შემოთავაზებულ ჰიპოთეტურ სიტუაციებს. პროცესი სტანდარტულია ყველა გამოკითხული პირისთვის.
სტრუქტურირებული ინტერვიუები, როგორც წესი, გთავაზობთ პასუხის მაღალ ხარისხს და ინტერვიუერი ადგილზეა, რომ აუხსნას შეკითხვა რესპონდენტების მიერ არასწორი ინტერპრეტაციის თავიდან ასაცილებლად. თუმცა, სტრუქტურირებული ინტერვიუს მომზადება შეიძლება დროის დიდ რესურსს მოითხოვდეს. გარდა ამისა, მათ არ აქვთ იგივე მოქნილობა პასუხების არჩევანში, რომლებიც წინასწარ განსაზღვრულია და არ შეიძლება შეიცვალოს მკვლევრის მიერ, თუნდაც ინტერვიუს განმავლობაში კვლევის ახალი მიმართულება საინტერესოდ ჩანდეს.
სიღრმისეული ინტერვიუები არის არასტრუქტურირებული, პირდაპირი და პირადი ინტერვიუ თითოეულ რესპონდენტთან. ამ პროცესში მკვლევარი, როგორც წესი, იწყებს ზოგადი შეკითხვით და შემდეგ ახალისებს რესპონდენტს, თავისუფლად ისაუბროს თემაზე. არსებობს ასევე ვარიანტი, რომელიც ითვალისწინებს ნახევრად სტრუქტურირებული ინტერვიუების არსებობას, რომელშიც არის წინასწარ განსაზღვრული შეკითხვების ნაკრები, მაგრამ თავისუფლებაა მოცემული რომელიმე შეკითხვის უფრო სიღრმისეულად გამოკვლევისთვის.
სიღრმისეული ინტერვიუები იძლევა შემდგომი შეკითხვების დასმის, დამატებითი ინფორმაციის გამოკვლევის, წინა პასუხების დასაბუთებისა და რამდენიმე თემას შორის კავშირის დამყარების შესაძლებლობას. ის ასევე ქმნის კომფორტულ ატმოსფეროს, რომელშიც ადამიანებს შეიძლება უფრო კომფორტულად იგრძნონ თავი საუბრისას. თუმცა, არსებობს გარკვეული შეზღუდვები, რადგან ის დროის თვალსაზრისით ინტენსიურია და მიღებული შედეგების განზოგადება რთულია.
რაოდენობრივი კვლევის მეთოდოლოგია
რაოდენობრივ კვლევაში მონაცემები შეიძლება რაოდენობრივად გამოისახოს. იმის გამო, რომ შერჩევის ნიმუშები ზოგადად დიდია და მიჩნეულია მოსახლეობის წარმომადგენლობითად, შედეგები განიხილება როგორც მთელი პოპულაციის ზოგადი და საკმარისად ყოვლისმომცველი სურათი. ისეთი დისციპლინები, როგორიცაა მათემატიკა და სტატისტიკა, ფუნდამენტურ მნიშვნელობას იძენს ანალიზის პროცესში და მიღებული შედეგების განზოგადებაში.
რაოდენობრივი კვლევა ფოკუსირებულია ობიექტურობაზე და განსაკუთრებით შესაფერისია, როდესაც არსებობს ცვლადების რაოდენობრივი გაზომვებისა და მოსახლეობიდან ნიმუშების შემოწმების შესაძლებლობა. რაოდენობრივი კვლევა იყენებს სტრუქტურირებულ პროცედურებს და ფორმალურ ინსტრუმენტებს მონაცემთა შეგროვებისთვის. მონაცემები გროვდება ობიექტურად და სისტემატურად. დაბოლოს, რიცხობრივი მონაცემების ანალიზი ხორციელდება სტატისტიკური პროცედურების მეშვეობით, ხშირად ისეთი პროგრამული უზრუნველყოფის გამოყენებით, როგორიცაა SPSS, R ან Stata.
რაოდენობრივი კვლევის მეთოდები და მათი ანალიზი
საველე ექსპერიმენტები
საველე ექსპერიმენტები ტარდება რეალური ცხოვრების პირობებში. ის მოიცავს ერთი ან მეტი ცვლადის იზოლაციას და მანიპულაციას ეფექტის შესამოწმებლად. ეს საშუალებას აძლევს მკვლევარს დააკვირდეს უფრო ბუნებრივ ქცევას, მაგრამ მას ექნება გაცილებით მეტი ცვლადი გასათვალისწინებელი. ეს მიდგომა ასევე გავრცელებულია სოციოლოგიასა და გამოყენებით მეცნიერებებში, როგორიცაა ბიოინჟინერია და მედიცინა.
საველე ექსპერიმენტები გთავაზობთ მნიშვნელოვან უპირატესობებს ლაბორატორიულ ექსპერიმენტებთან შედარებით. ის გთავაზობთ ბუნებრივ გარემოს ხელოვნური ლაბორატორიული გარემოს ნაცვლად. ის შესაფერისია ადამიანთა დიდი ჯგუფების დასაკვირვებლად, რომლებიც ზოგადად უკეთესად არიან რეპრეზენტირებული. მეორე მხრივ, უფრო რთულია ცვლადების კონტროლი და, შესაბამისად, იგივე პირობების რეპლიკაცია ძალიან რთულია. გარდა ამისა, რადგან რთულია გარემოს კონტროლი, შეიძლება გამოჩნდეს გაუთვალისწინებელი ქმედებები, რამაც შეიძლება უარყოფითად იმოქმედოს სუბიექტებსა და მონაწილეებზე.
გამოკითხვები და კვლევები
გამოკითხვები არის კვლევის ტექნიკა, რომელიც საშუალებას იძლევა მონაცემების შეგროვებას პირდაპირ კვლევაში ჩართული პირისგან შეკითხვების ნაკრების მეშვეობით, რომლებიც ორგანიზებულია გარკვეული თანმიმდევრობით. ეს არის ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული რაოდენობრივი ტექნიკა, რადგან ის საშუალებას იძლევა მივიღოთ ინფორმაცია მოცემული ფენომენის შესახებ, შეკითხვების ფორმულირების გზით, რომლებიც ასახავს ინდივიდთა ჯგუფის მოსაზრებებს, აღქმებს და ქცევებს.
გამოკითხვები გთავაზობთ რამდენიმე სარგებელს. ორი ყველაზე მნიშვნელოვანი სარგებელი მოიცავს მთელი მოსახლეობის მაღალ წარმომადგენლობას და მეთოდის დაბალ ღირებულებას სხვა ალტერნატივებთან შედარებით. მეორე მხრივ, გამოკითხვის მონაცემთა საიმედოობა ძალიან დამოკიდებულია გამოკითხვის სტრუქტურაზე და რესპონდენტების მიერ მოწოდებულ პასუხების სიზუსტეზე.
კორელაციური კვლევა და მრავალცვლადიანი ანალიზი
კორელაციური კვლევა არსებითად საკვლევი ტექნიკაა, რომელიც ცდილობს განსაზღვროს, არსებობს თუ არა კავშირი ორ ან მეტ ცვლადს შორის. არ ხდება ცვლადების მანიპულაცია, არამედ მხოლოდ იმის გამოკვლევა, თუ რამდენად არიან ცვლადები დაკავშირებული. ურთიერთკავშირის სიძლიერე და მიმართულება არის ორი მახასიათებელი, რომელსაც ხაზს უსვამს კორელაციური კვლევა.
კორელაციის კოეფიციენტის დახმარებით, ჩვენ ადვილად შეგვიძლია დაკვირვებადი მონაცემების რაოდენობრივი გამოხატვა. ამავე დროს, შეგვიძლია შევაგროვოთ ფართო სპექტრის ინფორმაცია მრავალი სფეროდან ერთდროულად და შესაძლებელია შევისწავლოთ ურთიერთკავშირები ამ ცვლადებს შორის. თუმცა, კორელაცია არ მიუთითებს მიზეზობრიობას, რადგან ორ ცვლადს შორის ასოციაცია პოტენციურად შეიძლება აიხსნას მესამე ცვლადით.
მრავალცვლადიანი ანალიზი შედგება მეთოდების ნაკრებისგან, რომელიც შეიძლება გამოყენებულ იქნას, როდესაც მრავალი გაზომვა კეთდება თითოეული ინდივიდისთვის ან ობიექტისთვის ერთი ან მეტი ნიმუშიდან.
თვისებრივი და რაოდენობრივი მეთოდების შედარება
თვისებრივ და რაოდენობრივ მეთოდოლოგიებს შორის არსებული განსხვავებების გააზრება საკვანძო მნიშვნელობისაა სწორი კვლევითი მიდგომის შესარჩევად. ეს მეთოდები განსხვავდება რამდენიმე მნიშვნელოვანი განზომილებით:
კვლევის პრობლემის კონტექსტის გაგების ფოკუსი რაოდენობრივ კვლევაში შედარებით მცირეა, მაშინ როცა თვისებრივი კვლევა დიდ ყურადღებას უთმობს კონტექსტის სიღრმისეულ გაგებას. ჯგუფური კვლევების განზომილება ხშირად განსხვავდება – თვისებრივი კვლევები, როგორც წესი, მცირე ჯგუფებზე ფოკუსირდება, რაოდენობრივი კი – დიდ ნიმუშებზე (Samples).
მკვლევრის სიახლოვე საკვლევ პრობლემასთან ასევე განსხვავებულია: თვისებრივ კვლევაში მკვლევარი უფრო ახლოსაა პრობლემასთან, რაც საშუალებას აძლევს მას უფრო სიღრმისეულად გაიგოს ფენომენი. რაოდენობრივ კვლევებში კი მკვლევარი უფრო დისტანცირებულია, რაც ობიექტურობის უზრუნველყოფას უწყობს ხელს.
კვლევის დროითი არეალი ასევე განსხვავებულია: რაოდენობრივი კვლევები ხშირად უფრო დაუყონებლივ შედეგებზეა ორიენტირებული, მაშინ როცა თვისებრივი კვლევა შეიძლება გრძელვადიან პერსპექტივაზე იყოს მიმართული.
მოქნილობა და საკვლევი ანალიზი რაოდენობრივ კვლევაში უფრო დაბალია, ხოლო თვისებრივში – მაღალი, რაც საშუალებას აძლევს მკვლევარს ადაპტირდეს აღმოჩენებზე დაყრდნობით.
კვლევის მეთოდის არჩევა აკადემიური ნაშრომისთვის
მეთოდოლოგიის არჩევისას აუცილებელია გავითვალისწინოთ კვლევის მიზანი და საკვლევი კითხვები. თუ კვლევის მიზანია კონკრეტული ფენომენის სიღრმისეული გაგება და მნიშვნელობების ინტერპრეტაცია, თვისებრივი მეთოდოლოგია უფრო შესაფერისი იქნება. თუ მიზანია ცვლადებს შორის ურთიერთკავშირების დადგენა ან ჰიპოთეზების ტესტირება, რაოდენობრივი მეთოდოლოგია უფრო მიზანშეწონილია.
კვლევის მეთოდის არჩევისას გასათვალისწინებელი ფაქტორებია:
- კვლევის კითხვის ხასიათი – “როგორ” და “რატომ” კითხვები ხშირად თვისებრივ მეთოდებს უფრო შეესაბამება, ხოლო “რამდენად”, “რა სიხშირით” კითხვები – რაოდენობრივს.
- არსებული ცოდნის დონე – თუ თემა შედარებით შეუსწავლელია, თვისებრივი მიდგომა შეიძლება უფრო სასარგებლო იყოს ახალი იდეების აღმოსაჩენად. თუ არსებობს ბევრი წინასწარი კვლევა, რაოდენობრივი მიდგომა შეიძლება გამოვიყენოთ ამ ცოდნის გასაღრმავებლად.
- რესურსები და დრო – რაოდენობრივი კვლევები ხშირად საჭიროებს მეტ დროს მონაცემთა შეგროვებისთვის, მაგრამ ანალიზი შეიძლება სწრაფად მოხდეს. თვისებრივი კვლევები შეიძლება იყოს ნაკლებად დროის მომცველი მონაცემთა შეგროვების მხრივ, მაგრამ ანალიზი შეიძლება ხანგრძლივი იყოს.
- კვლევის კონტექსტი – თუ გვინდა შევისწავლოთ ბუნებრივი გარემო, თვისებრივი მეთოდები შეიძლება უფრო შესაფერისი იყოს.
მიუხედავად იმისა, რომ თვისებრივი და რაოდენობრივი მეთოდების ტრადიციულად გამიჯვნა ხდება, სულ უფრო მეტი მკვლევარი ირჩევს შერეულ მეთოდებს. შერეული მეთოდოლოგია გვაძლევს ორივე მიდგომის უპირატესობების გამოყენების საშუალებას. მაგალითად, შეგვიძლია ჯერ ჩავატაროთ თვისებრივი კვლევა კონცეფციების გასააზრებლად, შემდეგ კი რაოდენობრივი კვლევა ამ იდეების დასადასტურებლად.
დასკვნა
თვისებრივი და რაოდენობრივი კვლევის მეთოდოლოგიებს აქვთ თავიანთი უპირატესობები და შეზღუდვები. კვლევის მეთოდის არჩევა დამოკიდებულია მრავალ ფაქტორზე – კვლევის მიზანზე, საკვლევ კითხვებზე, კონტექსტზე და ხელმისაწვდომ რესურსებზე. ამ ფაქტორების გათვალისწინებით, მკვლევარს შეუძლია ისეთი მეთოდი შეარჩიოს, რომელიც ყველაზე კარგად მოერგება კონკრეტულ სიტუაციას.
გასათვალისწინებელია, რომ მეთოდების შერჩევა უნდა ემსახურებოდეს კვლევის მიზნებსა და ამოცანებს. რაც უფრო ინფორმირებულად ირჩევს მკვლევარი კვლევის მეთოდს, მით უფრო ზუსტი და სრულფასოვანი იქნება მისი არჩევანი. ამგვარად, თითოეული მეთოდი შესაძლებლობებისა და შეზღუდვების ერთგვარ სიას გვთავაზობს, რომელიც შეისწავლილი და გააზრებული უნდა იყოს მკვლევრების მიერ.
აქვე, თუ გჭირდებათ პროფესიონალური დახმარება თქვენი სამეცნიერო ნაშრომის, კვლევის მეთოდოლოგიის ან ზოგადად აკადემიური ნაშრომის მომზადებაში, შთაგონება უმაღლესი ხარისხის ნაშრომს მოგამზადებთ!
მოგვწერე!
