საქართველოს შრომით ბაზარზე ქალთა დისკრიმინაცია კვლავ მწვავე პრობლემად რჩება. მიუხედავად იმისა, რომ ბოლო წლებში გარკვეული პროგრესი შეინიშნება, სტატისტიკური მონაცემები აჩვენებს, რომ გენდერული უთანასწორობა კვლავ საგანგაშო მასშტაბებს აღწევს.
საქსტატის მონაცემებით, საქართველოში სამუშაო ძალის მონაწილეობის დონე მნიშვნელოვნად განსხვავდება გენდერული ნიშნით – კაცების მაჩვენებელი 64.23%-ს შეადგენს, ხოლო ქალების მხოლოდ 43.86%-ს. უფრო მეტიც, დასაქმებული ქალების პროცენტული მაჩვენებელი მხოლოდ 36.2%-ია, მაშინ როცა კაცების შემთხვევაში ეს მაჩვენებელი 50.1%-ს აღწევს.
განსაკუთრებით შემაშფოთებელია სახელფასო უთანასწორობის საკითხი. კვლევების თანახმად, საქართველოში გენდერული სახელფასო სხვაობა 24.8%-ს შეადგენს. ეს ნიშნავს, რომ ქალები, ხშირად უკეთესი კვალიფიკაციის მიუხედავად, მნიშვნელოვნად ნაკლებ ანაზღაურებას იღებენ, ვიდრე კაცები.
თუ აღარ გაქვს დრო და ესეს დაწერა გჭირდება გენდერული უთანასწორობის საკითხებში, მოგვწერე ახლავე და შთაგონება ყველაფერს დაგიწერს.
ამ ბლოგში ჩვენ განვიხილავთ ქალთა დისკრიმინაციის ძირითად გამოწვევებს საქართველოს შრომით ბაზარზე, მის გამომწვევ მიზეზებს და შესაძლო გადაჭრის გზებს. განსაკუთრებულ ყურადღებას დავუთმობთ როგორც სოციალურ-კულტურულ ფაქტორებს, ასევე სამართლებრივ ჩარჩოს და ინსტიტუციურ მექანიზმებს, რომლებიც შეიძლება დაგვეხმაროს ამ პრობლემის დაძლევაში.
თუ გაინტერესებს როგორ მოიძიო წყაროები შენი ესესთვის ძალიან მარტივად, მაშინ გაეცანი ჩვენს სტატიას და ყველაფერს მარტივად ისწავლი.
ძირითადი გამოწვევები
საქართველოს შრომით ბაზარზე ქალები რამდენიმე მნიშვნელოვან გამოწვევას აწყდებიან. კვლევები აჩვენებს, რომ ეს პრობლემები სისტემური ხასიათისაა და მჭიდროდაა დაკავშირებული ერთმანეთთან.
სახელფასო უთანასწორობა წარმოადგენს ერთ-ერთ ყველაზე მწვავე პრობლემას. კვლევების თანახმად, ქალები საშუალოდ 24.8%-ით ნაკლებ ანაზღაურებას იღებენ იმავე პოზიციაზე დასაქმებულ კაცებთან შედარებით. ეს სხვაობა განსაკუთრებით თვალსაჩინოა მაღალანაზღაურებად პოზიციებზე, სადაც ქალები ხშირად ვერ აღწევენ კარიერულ წინსვლას.
დასაქმების ბარიერები კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი გამოწვევაა. სტატისტიკა გვიჩვენებს, რომ ქალების დასაქმების მაჩვენებელი (36.2%) მნიშვნელოვნად ჩამორჩება კაცების მაჩვენებელს (50.1%). ეს განსხვავება განსაკუთრებით თვალსაჩინოა ახალგაზრდა ქალების შემთხვევაში – 15-24 წლის ასაკობრივ ჯგუფში დასაქმებული ახალგაზრდა კაცების რაოდენობა ორჯერ აღემატება დასაქმებული ქალების რაოდენობას.
ამასობაში თუ გაინტერესებს როგორ დავწეროთ საუკეთესო ესე ძალიან მარტივად, ახლავე გაეცანი ჩვენს ბლოგს.
საოჯახო პასუხისმგებლობების არათანაბარი გადანაწილება წარმოადგენს მესამე მნიშვნელოვან გამოწვევას. კვლევები აჩვენებს, რომ ქალები კვირაში საშუალოდ 7 საათით ნაკლებს მუშაობენ ფორმალურ სამსახურში კაცებთან შედარებით, რაც პირდაპირ უკავშირდება მათ მიერ საოჯახო საქმიანობაზე დახარჯულ დროს. განსაკუთრებით რთულია მდგომარეობა ორი ან მეტი შვილის დედებისთვის – კვლევები აჩვენებს, რომ ორი შვილის დედა ექვსჯერ ნაკლებად აქტიურია შრომის ბაზარზე, ვიდრე სამი შვილის მამა.
გარდა ამისა, პანდემიამ კიდევ უფრო გაამწვავა არსებული უთანასწორობა. COVID-19-ის პერიოდში ქალები უფრო მეტად დაზარალდნენ სამსახურების დაკარგვით, რადგან ისინი ხშირად დასაქმებულები არიან ისეთ სექტორებში, რომლებიც ყველაზე მეტად დაზარალდა კრიზისის დროს (მაგალითად, განათლება და საცალო ვაჭრობა).
სოციალური და კულტურული ფაქტორები
საქართველოში ქალთა დისკრიმინაცია შრომით ბაზარზე მჭიდროდ უკავშირდება სოციალურ და კულტურულ ფაქტორებს. მიუხედავად იმისა, რომ ქვეყანა მნიშვნელოვან პროგრესს განიცდის გენდერული თანასწორობის მიმართულებით, ღრმად ფესვგადგმული სტერეოტიპები კვლავ მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს შრომით ურთიერთობებზე.
სტერეოტიპები და დისკრიმინაცია განსაკუთრებით თვალსაჩინოა დასაქმების პროცესში. დამსაქმებლები ხშირად უპირატესობას ანიჭებენ კაცი კანდიდატების აყვანას, განსაკუთრებით მაღალ მენეჯერულ პოზიციებზე. კვლევები აჩვენებს, რომ ხელმძღვანელ პოზიციებზე ქალების წილი მხოლოდ 29%-ს შეადგენს, მაშინ როცა კაცების – 71%-ს.
ტრადიციული გენდერული როლები კვლავ მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს ქართულ საზოგადოებაზე. საზოგადოების ნაწილი კვლავ მიიჩნევს, რომ ქალის მთავარი როლი ოჯახზე ზრუნვაა, რაც ხშირად აიძულებს ქალებს უარი თქვან კარიერულ განვითარებაზე. ეს განსაკუთრებით პრობლემურია დედების შემთხვევაში, რომლებიც იძულებულნი არიან აირჩიონ ნაკლებად ანაზღაურებადი, მაგრამ უფრო მოქნილი სამუშაო გრაფიკი.
განათლებასა და კარიერულ განვითარებაზე ხელმისაწვდომობა ასევე მნიშვნელოვან გამოწვევას წარმოადგენს. მიუხედავად იმისა, რომ ქალები ხშირად უფრო მაღალი აკადემიური მოსწრებით გამოირჩევიან, მათ ნაკლები წვდომა აქვთ პროფესიულ განვითარებასა და კარიერულ წინსვლაზე. განსაკუთრებით რთულია მდგომარეობა ტექნოლოგიურ და STEM სფეროებში, სადაც ქალების წარმომადგენლობა კვლავ დაბალია.
საფინანსო და სადაზღვევო სექტორში, სადაც ქალი მენეჯერების საშუალო თვიური ანაზღაურება 1044.6 ლარს შეადგენს, ხოლო ბიზნეს სექტორში მთლიანად – 961.1 ლარს, კვლავ შეინიშნება მნიშვნელოვანი სახელფასო სხვაობა კაცებთან შედარებით. ეს სხვაობა კიდევ უფრო მწვავდება მაღალ მენეჯერულ პოზიციებზე.
სამართლებრივი ჩარჩო
საქართველოს კანონმდებლობა ფორმალურად უზრუნველყოფს გენდერულ თანასწორობას შრომით ბაზარზე, თუმცა პრაქტიკაში არსებული მექანიზმები ხშირად არაეფექტურია. საქართველოს კონსტიტუცია და შრომის კოდექსი კრძალავს დისკრიმინაციას გენდერული ნიშნით, მაგრამ რეალური აღსრულების მექანიზმები სუსტია.
არსებული კანონმდებლობის ერთ-ერთი მთავარი ხარვეზი ისაა, რომ არ არსებობს მკაფიო განმარტება “თანაბარი ღირებულების შრომისთვის თანაბარი ანაზღაურების” პრინციპისა. მიუხედავად იმისა, რომ 2020 წლის საკანონმდებლო ცვლილებებმა გარკვეული წინსვლა მოიტანა, კანონმდებლობა კვლავ არ შეესაბამება ევროკავშირისა და შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის სტანდარტებს.
საერთაშორისო ვალდებულებების კუთხით, საქართველოს ჯერ არ მოუხდენია შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის რამდენიმე მნიშვნელოვანი კონვენციის რატიფიცირება. მათ შორისაა დედობის დაცვის კონვენცია (C 183) და კონვენცია მშრომელებზე საოჯახო ვალდებულებებით (C 156), რომლებიც მნიშვნელოვან დაცვის მექანიზმებს შექმნიდა დასაქმებული ქალებისთვის.
განსაკუთრებით პრობლემურია ორსულ, ახალნამშობიარებ და მეძუძურ ქალთა უფლებების დაცვის საკითხი. მიუხედავად იმისა, რომ კანონმდებლობა ითვალისწინებს გარკვეულ დაცვის მექანიზმებს, კერძო სექტორში დასაქმებული ქალებისთვის დეკრეტული შვებულების ანაზღაურება კვლავ გამოწვევად რჩება. სახელმწიფოს მიერ გამოყოფილი 1000-ლარიანი კომპენსაცია ვერ უზრუნველყოფს ადეკვატურ მხარდაჭერას.
რეფორმების საჭიროება აშკარაა და მოითხოვს კომპლექსურ მიდგომას. საჭიროა არა მხოლოდ საკანონმდებლო ცვლილებები, არამედ ეფექტური მონიტორინგისა და აღსრულების მექანიზმების შექმნა. ასევე მნიშვნელოვანია გენდერული ბიუჯეტირების დანერგვა და გენდერული გავლენის შეფასების მექანიზმების შემუშავება სახელმწიფო პოლიტიკის დონეზე.
გადაჭრის გზები
გენდერული უთანასწორობის დაძლევა საქართველოს შრომით ბაზარზე კომპლექსურ მიდგომას საჭიროებს. გამოვყოთ რამდენიმე მნიშვნელოვანი მიმართულება, რომელთა განვითარებაც აუცილებელია მდგომარეობის გასაუმჯობესებლად.
საკანონმდებლო დონეზე აუცილებელია შემდეგი ცვლილებების განხორციელება. პირველ რიგში, უნდა მოხდეს შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის მნიშვნელოვანი კონვენციების რატიფიცირება, განსაკუთრებით დედობის დაცვის კონვენციისა და მშრომელთა საოჯახო ვალდებულებების კონვენციის. ასევე მნიშვნელოვანია “თანაბარი ღირებულების შრომისთვის თანაბარი ანაზღაურების” პრინციპის მკაფიო განსაზღვრა კანონმდებლობაში.
ინსტიტუციური მექანიზმების გაძლიერება წარმოადგენს მეორე მნიშვნელოვან მიმართულებას. აუცილებელია შეიქმნას ეფექტური მონიტორინგისა და კონტროლის სისტემა, რომელიც უზრუნველყოფს გენდერული თანასწორობის კანონმდებლობის რეალურ აღსრულებას. სახელმწიფომ უნდა დანერგოს გენდერული ბიუჯეტირების პრაქტიკა და შეიმუშაოს გენდერული გავლენის შეფასების მექანიზმები.
საოჯახო პასუხისმგებლობების მხარდაჭერის კუთხით, აუცილებელია ბავშვთა მოვლის ხელმისაწვდომი სერვისების განვითარება და მოქნილი სამუშაო გრაფიკის დანერგვის წახალისება. მნიშვნელოვანია დეკრეტული შვებულების ანაზღაურების გაზრდა და მამების მიერ ბავშვის მოვლის შვებულების გამოყენების ხელშეწყობა.
საზოგადოებრივი ცნობიერების ამაღლება წარმოადგენს კიდევ ერთ მნიშვნელოვან კომპონენტს. საჭიროა აქტიური საინფორმაციო კამპანიების წარმოება გენდერული სტერეოტიპების დასაძლევად და ქალთა პროფესიული განვითარების მხარდასაჭერად. განსაკუთრებული ყურადღება უნდა დაეთმოს ქალების წახალისებას STEM სფეროებში და მაღალ მენეჯერულ პოზიციებზე.
კერძო სექტორის ჩართულობა ასევე გადამწყვეტია. კომპანიებმა უნდა დანერგონ გენდერული თანასწორობის პოლიტიკა, უზრუნველყონ თანაბარი ანაზღაურება და კარიერული წინსვლის შესაძლებლობები. მნიშვნელოვანია კომპანიებმა შეიმუშაონ ანტიდისკრიმინაციული პოლიტიკა და უზრუნველყონ მისი ეფექტური აღსრულება.
დასკვნა
საქართველოს შრომით ბაზარზე ქალთა დისკრიმინაცია რჩება ერთ-ერთ ყველაზე მწვავე სოციალურ-ეკონომიკურ გამოწვევად. როგორც განხილულმა საკითხებმა აჩვენა, პრობლემა კომპლექსურია და მოიცავს როგორც სახელფასო უთანასწორობას, ისე დასაქმების ბარიერებს და საოჯახო პასუხისმგებლობების არათანაბარ გადანაწილებას.
სტატისტიკური მონაცემები ცხადყოფს სიტუაციის სიმწვავეს – 24.8%-იანი სახელფასო სხვაობა, ქალების დაბალი ჩართულობა შრომის ბაზარზე (43.86%) და მათი მცირე წარმომადგენლობა მენეջერულ პოზიციებზე (29%) მიუთითებს სისტემური ცვლილებების აუცილებლობაზე.
მდგომარეობის გასაუმჯობესებლად საჭიროა კომპლექსური მიდგომა, რომელიც მოიცავს საკანონმდებლო ცვლილებებს, ინსტიტუციური მექანიზმების გაძლიერებას და საზოგადოებრივი ცნობიერების ამაღლებას. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია კერძო სექტორის აქტიური ჩართულობა ამ პროცესში.
თუ აღარ გაქვს დრო და ესეს დაწერა გჭირდება გენდერული უთანასწორობის საკითხებში, მოგვწერე ახლავე და შთაგონება ყველაფერს დაგიწერს.
