დასავლური სამყარო ოცდააათიან წლებში – გამქრალი ილუზიები

1929 წლის შემოდგომაზე ამერიკის საფონდო ბირჟის კრახმა მსოფლიო ეკონომიკური წესრიგი ფუნდამენტურად შეცვალა. ამ პერიოდში შეერთებული შტატები წარმოადგენდა გლობალური ეკონომიკის უმთავრეს მამოძრავებელ ძალას – ქვეყანა აწარმოებდა მსოფლიო სამრეწველო პროდუქციის 46 პროცენტს, მოიპოვებდა მსოფლიო ნავთობის 70 პროცენტს და ქვანახშირის 40 პროცენტს.

თუ დახმარება გჭირდებათ, მოგვწერეთ ახლავე და შთაგონება ნებისმიერი ტიპის აკადემიურ ნაშრომს შეასრულებს.

კრიზისის გავრცელება ევროპაში

ამერიკულმა კრიზისმა მალევე გადაინაცვლა ევროპაში, სადაც პირველი დარტყმა ბრიტანეთმა მიიღო. საზოგადოებაში გავრცელდა ინფორმაცია ბრიტანული ბანკების მიერ ცენტრალურ ევროპაში განხორციელებული მსხვილი ინვესტიციების შესახებ, რამაც სტერლინგის მიმართ ნდობა შეარყია. სიტუაცია კიდევ უფრო დაამძიმა გერმანული რეპარაციების შეწყვეტამ და ბრიტანეთის ბიუჯეტის დეფიციტმა.

1931 წლის ზაფხულში ბრიტანულ ბანკებში დაიწყო ფულის მასობრივი გატანა, რამაც ქვეყნის უცხოური ვალუტისა და ოქროს რეზერვები პრაქტიკულად გაანულა. ვერც ნიუ იორკის სარეზერვო ბანკისა და ვერც საფრანგეთის ბანკის კრედიტებმა ვერ შეძლეს კრიზისის შეჩერება. შედეგად, 1931 წელს ბრიტანეთის პარლამენტმა მიიღო ისტორიული გადაწყვეტილება – შეაჩერა ინგლისის ბანკის ვალდებულება ეროვნული ვალუტის სანაცვლოდ ოქროს გაყიდვის შესახებ.

ბრიტანეთის გასვლა ოქროს სტანდარტის სისტემიდან მსოფლიო ეკონომიკის გარდამტეხ მომენტად იქცა. 1932 წლის გაზაფხულამდე ოქროს სტანდარტი უკვე ოცდაოთხმა ქვეყანამ დატოვა, რამაც საერთაშორისო სავალუტო სისტემის სრული ჩამოშლა გამოიწვია.

პროტექციონიზმის აღზევება

საერთაშორისო ვაჭრობის მკვეთრი შემცირება გამოიწვია პოლიტიკურად მოტივირებულმა იმპორტის შეზღუდვებმა, რომლებიც ბევრად უფრო მკაცრი იყო, ვიდრე ოციანი წლების პროტექციონისტული ზომები. პირველი ნაბიჯი ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა გადადგა, როდესაც კონგრესმა იმპორტირებულ საქონელზე საბაჟო გადასახადი 59 პროცენტით გაზარდა.

ამერიკის გადაწყვეტილებას ევროპის ქვეყნების მხრიდან მყისიერი რეაქცია მოჰყვა. საფრანგეთმა და გერმანიამ უცხოური საქონლის იმპორტზე მკაცრი შეზღუდვები დააწესეს, რათა საკუთარი მრეწველობა დაეცვათ და უმუშევრობის ზრდა შეეჩერებინათ. განსაკუთრებით აღსანიშნავია დიდი ბრიტანეთის ნაბიჯი – 1932 წელს მიღებულმა კანონმა საიმპორტო ბაჟის შესახებ დაასრულა ქვეყნის 75-წლიანი თავისუფალი ვაჭრობის პერიოდი.

შედეგად, 1931 წლისთვის ევროპის თხუთმეტ ქვეყანაში საბაჟო ტარიფები 1927 წლის მაჩვენებელთან შედარებით 64 პროცენტით გაიზარდა. საერთაშორისო ვაჭრობის მოცულობამ გერმანიას, საფრანგეთსა და დიდ ბრიტანეთს შორის 1913 წლის დონემდე დაიწია.

კრიზისიდან გამოსვლა

ევროპაში სამრეწველო სექტორის აღდგენა საბოლოოდ არა ეკონომიკური რეფორმებით, არამედ საერთაშორისო სტრატეგიული ფაქტორების გავლენით დაჩქარდა. 1930-იანი წლების ბოლოს დაწყებულმა შეიარაღების ინტენსიურმა კამპანიამ მკვეთრად გაზარდა მოთხოვნა სამრეწველო პროდუქციაზე, ნედლეულსა და სამუშაო ძალაზე.

საგულისხმოა, რომ სამხედრო წარმოებით გამოწვეული ეკონომიკური აქტივობა მნიშვნელოვნად აღემატებოდა დასავლეთის ქვეყნების მიერ ოცდაათიანი წლების დასაწყისში დაგეგმილ პროექტებს. პარადოქსულად, მასშტაბური სამხედრო მზადება აღმოჩნდა ის ინსტრუმენტი, რომელმაც დაბალი წარმოებისა და უმუშევრობის პრობლემები ყველაზე ეფექტურად გადაჭრა.

დასკვნა

1929 წლის ეკონომიკურმა კრიზისმა ფუნდამენტურად შეცვალა მსოფლიო ეკონომიკური წესრიგი. ოქროს სტანდარტის სისტემის ჩამოშლამ და სავაჭრო პროტექციონიზმის აღზევებამ დაასრულა თავისუფალი ვაჭრობის ეპოქა. საბოლოოდ, პარადოქსულად, კრიზისიდან გამოსვლა არა ეკონომიკურმა რეფორმებმა, არამედ სამხედრო წარმოების გაძლიერებამ უზრუნველყო.

გსურთ უფრო დეტალურად შეისწავლოთ მსოფლიო ეკონომიკური კრიზისების ისტორია და გავლენა? დაგვიკავშირდით და შთაგონება დაგეხმარებათ მაღალი ხარისხის აკადემიური ნაშრომის მომზადებაში.