ბოლო სამი ათწლეულის განმავლობაში საჯარო მმართველობის სფეროში მიმდინარეობს “ჩუმი რევოლუცია”, რომელიც მიზნად ისახავს გადაწყვეტილების მიღების პროცესის დაახლოებას მოსახლეობასთან. დეცენტრალიზაციის ეს პროცესი განსაკუთრებით თვალსაჩინოა განვითარებულ ქვეყნებში, სადაც რეგიონული მმართველობის გაძლიერება აღიარებულია როგორც მდგრადი განვითარების ერთ-ერთი მთავარი წინაპირობა.
საინტერესოა, რომ დეცენტრალიზაციის შედეგები მნიშვნელოვნად განსხვავდება ქვეყნების განვითარების დონის მიხედვით. განვითარებულ ქვეყნებში ეს პროცესი ძირითადად ასოცირდება რეგიონული უთანასწორობის შემცირებასთან, მაშინ როცა დაბალი და საშუალო შემოსავლის მქონე ქვეყნებში ფისკალურმა დეცენტრალიზაციამ შესაძლოა გამოიწვიოს რეგიონული დისპარიტეტის ზრდა.
მუშაობ ნაშრომზე და დრო აღარ გრჩება? მოგვწერე მესენჯერში და შთაგონება დაგეხმარება!
დეცენტრალიზაციის საფუძვლები
დეცენტრალიზაციის წარმატება მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული ძლიერი ეროვნული პოლიტიკური პარტიების არსებობაზე. კვლევები აჩვენებს, რომ პოლიტიკური პარტიების სიძლიერე და სტაბილურობა მნიშვნელოვნად აუმჯობესებს დეცენტრალიზაციის შედეგებს ეკონომიკური ზრდის, მთავრობის ხარისხისა და საჯარო სიკეთეების მიწოდების თვალსაზრისით.
საგულისხმოა, რომ ადმინისტრაციული დაქვემდებარების სისტემა, სადაც ადგილობრივი თანამდებობის პირები ინიშნებიან ცენტრალური ხელისუფლების მიერ და არ ირჩევიან ადგილობრივად, არ იძლევა სასურველ შედეგებს. ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია იმ ქვეყნებისთვის, სადაც სუბნაციონალური მთავრობები აკონტროლებენ მთლიანი სამთავრობო ხარჯების მნიშვნელოვან ნაწილს.
ქვეყნის განვითარების დონე მნიშვნელოვან როლს თამაშობს დეცენტრალიზაციის შედეგებში. მაღალშემოსავლიან ქვეყნებში დეცენტრალიზაცია ხელს უწყობს რეგიონული უთანასწორობის შემცირებას. თუმცა, დაბალი და საშუალო შემოსავლის მქონე ქვეყნებში ფისკალურმა დეცენტრალიზაციამ შესაძლოა გამოიწვიოს რეგიონული დისპარიტეტის მნიშვნელოვანი ზრდა, განსაკუთრებით მაშინ, როცა პოლიტიკური დეცენტრალიზაციის დადებითი ეფექტები ვერ აბალანსებს ამ ტენდენციას.
რეგიონული მმართველობის გამოწვევები
OECD-ის კვლევის თანახმად, დღესდღეობით 75 განვითარებადი ქვეყნიდან 63-ში მიმდინარეობს ხელისუფლების დეცენტრალიზაციის პროცესი. რეგიონული ავტონომიის ინდექსი, რომელიც მოიცავს 42 დემოკრატიულ და ნახევრად-დემოკრატიულ ქვეყანას, გვიჩვენებს, რომ 1950 წლიდან 29 ქვეყანაში გაიზარდა რეგიონალიზაცია და მხოლოდ ორში გაძლიერდა ცენტრალიზაცია.
ევროკავშირის გამოცდილება განსაკუთრებით საინტერესოა. წევრი სახელმწიფოების დაახლოებით ნახევარმა განახორციელა მნიშვნელოვანი დეცენტრალიზაცია და რეგიონალიზაციის რეფორმები 1980-იანი წლებიდან. საყურადღებოა, რომ იტალიისა და ესპანეთის მაღალეფექტიანი რეგიონები, როგორიცაა ბოლცანო და ბასკეთი, რანჟირებულნი არიან ევროკავშირის საუკეთესო რეგიონებს შორის, მაშინ როცა ამავე ქვეყნების სხვა რეგიონები მნიშვნელოვნად ჩამორჩებიან საშუალო მაჩვენებელს.
ინდონეზიის გამოცდილება წარმოადგენს საინტერესო მაგალითს სწრაფი დეცენტრალიზაციის შედეგების შესასწავლად. 1999 წელს დაწყებულმა სწრაფმა გადასვლამ დეცენტრალიზებულ სისტემაზე თავდაპირველად უარყოფითი გავლენა იქონია რეგიონულ განვითარებაზე. თუმცა, რამდენიმე კორექტირებისა და გაუმჯობესების შემდეგ გამოიკვეთა პოზიტიური შედეგები, რაც გამოიხატა რეგიონული უთანასწორობისა და სივრცითი ფრაგმენტაციის შემცირების ტენდენციით.
ფისკალური დეცენტრალიზაციის გავლენა
ფისკალური დეცენტრალიზაციის გავლენა რეგიონულ განვითარებაზე განსაკუთრებით თვალსაჩინოა OECD-ის ქვეყნების მაგალითზე. 1982-2000 წლებში ჩატარებულმა კვლევამ 23 ქვეყანაში აჩვენა, რომ მაღალი ხარისხის ფისკალური დეცენტრალიზაცია დაკავშირებულია რეგიონული უთანასწორობის შემცირებასთან. ეს მიუთითებს, რომ ღარიბი რეგიონები არა მხოლოდ არ ზარალდებიან დეცენტრალიზაციით, არამედ სარგებელსაც იღებენ მისგან.
მმართველობის ხარისხი წარმოადგენს გადამწყვეტ ფაქტორს ფისკალური დეცენტრალიზაციის წარმატებაში. 78 ქვეყანაში ჩატარებული კვლევა ადასტურებს, რომ დეცენტრალიზაციის ეფექტი განსაკუთრებით მაღალია, როდესაც სუბნაციონალური შემოსავლების დიდი წილი მოდის არასაგადასახადო შემოსავლებსა და ცენტრალური ხელისუფლების გრანტებზე.
შემოსავლების სტრუქტურა მნიშვნელოვან როლს თამაშობს დეცენტრალიზაციის შედეგებში. მაგალითად, მექსიკასა და პაკისტანში, სადაც ცენტრალური ხელისუფლება აგროვებს კონსოლიდირებული საჯარო სექტორის შემოსავლების 90%-ზე მეტს, საგადასახადო უფლებამოსილებების დეცენტრალიზაცია ხშირად არ შეესაბამება ხარჯვითი და მარეგულირებელი ფუნქციების დეცენტრალიზაციის მასშტაბს. ეს კი მნიშვნელოვნად აფერხებს რეგიონული განვითარების პროცესს.
დასკვნა
განვითარებულ ქვეყნებში დეცენტრალიზაცია ხელს უწყობს რეგიონული უთანასწორობის შემცირებას, მაშინ როცა დაბალი და საშუალო შემოსავლის მქონე ქვეყნებში შესაძლოა გააღრმავოს რეგიონული დისპარიტეტი.
გაქვთ აკადემიური ნაშრომი დეცენტრალიზაციის თემაზე და გჭირდებათ დახმარება? დაგვიკავშირდით მესენჯერში და შთაგონება დაგეხმარებათ მაღალი ხარისხის ნაშრომის მომზადებაში.
