შესავალი
ჩიკაგოს სტილის ფორმატი, რომელსაც ხშირად უბრალოდ “ჩიკაგოს” უწოდებენ, ციტირების ერთ-ერთი ყველაზე ავტორიტეტული სახელმძღვანელოა აკადემიურ წრეებში. 1906 წელს ჩიკაგოს უნივერსიტეტის გამომცემლობის მიერ დაარსებული ეს სტილი უკვე საუკუნეზე მეტია მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს აკადემიურ, ჟურნალისტურ და პროფესიულ გამოცემებზე. ჩიკაგოს სტილის ფორმატი განსაკუთრებით პოპულარულია ჰუმანიტარულ მეცნიერებებში, ისტორიასა და ხელოვნებაში.
თუ ჩიკაგოს სტილის გამოყენებას ვერ ახერხებთ თქვენს აკადემიურ ნაშრომში, დაგვიკავშირდით და დაგეხმარებით სრულყოფილი ნაშრომის შექმნაში!
რა არის ჩიკაგოს სტილის ფორმატი?
ჩიკაგოს სტილის ფორმატი წარმოადგენს სახელმძღვანელოს, რომელიც ორ ძირითად ციტირების სისტემას გვთავაზობს. პირველია “შენიშვნებისა და ბიბლიოგრაფიის” სისტემა, რომელიც ძირითადად ჰუმანიტარულ მეცნიერებებში გამოიყენება. მეორეა “ავტორი-თარიღის” (author-date) სისტემა, რომელიც უფრო ხშირად საბუნებისმეტყველო და სოციალურ მეცნიერებებში გვხვდება.
ხშირად სტუდენტები ვერ არჩევენ ჩიკაგოსა და ტურაბიანის სტილებს შორის განსხვავებას. ტურაბიანის სტილი, შექმნილი კეიტ ტურაბიანის მიერ, წარმოადგენს ჩიკაგოს სტილის გამარტივებულ ვერსიას, რომელიც სპეციალურად სტუდენტებისთვისაა შექმნილი. ტურაბიანი ძირითადად იყენებს “შენიშვნებისა და ბიბლიოგრაფიის” სისტემას და მოწოდებულია უფრო პრაქტიკული და მარტივი სახელმძღვანელოს სახით.
რაც შეეხება MLA, APA და ჩიკაგოს სტილებს შორის განსხვავებას, თითოეული მათგანი სხვადასხვა დისციპლინაში გამოიყენება:
ჩიკაგოს სტილი ცნობილია თავისი მოქნილობით და ფართოდ გამოიყენება ისტორიასა და ჰუმანიტარულ მეცნიერებებში. იგი იყენებს როგორც სქოლიოებს ან ენდნოუთებს, ასევე ბიბლიოგრაფიას წყაროების ციტირებისთვის.
MLA (Modern Language Association) სტილი უფრო გავრცელებულია ლიტერატურის, ხელოვნებისა და ჰუმანიტარული მეცნიერებების სფეროებში. MLA ცნობილია თავისი მარტივი, ტექსტში ჩასმული ციტირებით და წყაროების სიით (Works Cited).
APA (American Psychological Association) სტილი, რომელიც პოპულარულია სოციალურ მეცნიერებებში, ფსიქოლოგიასა და განათლებაში, იყენებს ლაკონურ ტექსტში ჩასმულ ციტირებას და რეფერენსების გვერდს, სადაც ხაზგასმულია პუბლიკაციის თარიღი.
ჩიკაგოს სტილის ძირითადი მითითებები
სატიტულო გვერდის გაფორმება
სატიტულო გვერდი წარმოადგენს თქვენი აკადემიური ნაშრომის პირველ შთაბეჭდილებას. ჩიკაგოს სტილში სატიტულო გვერდის ძირითადი პრინციპები შემდეგნაირად გამოიყურება:
სათაურის განთავსება უნდა მოხდეს გვერდის ზედა ნაწილიდან დაახლოებით ერთი მესამედის დაშორებით. სათაურის შემდეგ უნდა მიუთითოთ ავტორის სახელი, საკლასო ინფორმაცია და თარიღი, თითოეული ცალკე ხაზზე, ორმაგი დაშორებით.
თუ თქვენ ნაშრომს სჭირდება ქვესათაური, ჩასვით იგი სათაურის ხაზის ბოლოს ორწერტილით, რომელსაც მოსდევს ქვესათაური მომდევნო ხაზზე.
ძირითადი ნაწილის ფორმატი
ნაშრომის ძირითადი ნაწილი, სადაც ხდება თქვენი აკადემიური კომუნიკაცია და კვლევის შედეგების წარმოდგენა, მოითხოვს სიცხადეს, სიზუსტეს და ციტირების სტანდარტების დაცვას.
ტექსტი უნდა იყოს სტრუქტურირებული და დაყოფილი სექციებად ან სათაურებად სიცხადისთვის. აუცილებელია მკაცრი ციტირების წესების დაცვა, ჩიკაგოს სტილის სახელმძღვანელოს შესაბამისად. ყურადღება მიაქციეთ ენის სიცხადეს, გრამატიკისა და სინტაქსის წესებს.
სათაურების იერარქია
სათაურები ჩიკაგოს სტილის სახელმძღვანელოში მნიშვნელოვან როლს ასრულებს მკითხველის ორიენტირებაში აკადემიური ნაშრომის სირთულეებში. ჩიკაგოს სტილი აღიარებს სათაურების რამდენიმე დონეს, რომელთაგან თითოეულს განსხვავებული დანიშნულება აქვს:
დონე 1: ცენტრირებული, მუქი ან დახრილი, სათაურის სტილის კაპიტალიზაცია. დონე 2: ცენტრირებული, ჩვეულებრივი შრიფტი, სათაურის სტილის კაპიტალიზაცია. დონე 3: მარცხენა მხარეს, მუქი ან დახრილი, სათაურის სტილის კაპიტალიზაცია. დონე 4: მარცხენა მხარეს, ჩვეულებრივი შრიფტი, სათაურის სტილის კაპიტალიზაცია.
ტექსტური ციტირება და შენიშვნები
ჩიკაგოს სტილის ფორმატში ტექსტური ციტირებისა და შენიშვნების გამოყენება აკადემიური სიზუსტის მაჩვენებელია. ეს არის ხერხი, რომლითაც ავტორები აღიარებენ სხვა წყაროებიდან გამოყენებულ ინფორმაციას ან იდეებს.
ჩიკაგოს “შენიშვნებისა და ბიბლიოგრაფიის” სისტემაში, ინფორმაციის ან ციტატის წყარო მიეთითება სქოლიოში ან ენდნოუთში, რომელიც აღნიშნულია ზედა ინდექსით ტექსტში. პირველი ციტირებისას უნდა გამოიყენოთ სრული ციტატის ფორმატი. შემდგომი ციტირებისას შეგიძლიათ გამოიყენოთ შემოკლებული ფორმატი.
ბლოკ ციტატების გაფორმება
ბლოკ ციტატები, ჩიკაგოს სტილის სახელმძღვანელოს განმასხვავებელი ნიშანი, წარმოადგენს ინსტრუმენტს ექსპერტების არგუმენტაციის გასაძლიერებლად და იმ წყაროების პატივსაცემად, რომლებიც ამდიდრებენ თქვენს აკადემიურ ნაშრომს.
ბლოკ ციტატები გამოიყენეთ მნიშვნელოვანი ტექსტის ნაწყვეტებისთვის, როგორც წესი, 100 სიტყვა ან მეტი “შენიშვნებისა და ბიბლიოგრაფიის” სისტემაში ან 50 სიტყვა ან მეტი “ავტორი-თარიღის” სისტემაში.
ჩიკაგოს სტილით, ბლოკ ციტატები უნდა შეიწიოს 0.5 ინჩით მარცხენა მიჯნიდან. ბრჭყალები არ არის საჭირო, საკმარისია ერთი დაშორება ციტატამდე და მის შემდეგ.
ყოველთვის ჩართეთ შესაბამისი ციტირება ბლოკ ციტატებში, ან ციტატის შიგნით, ან მის შემდეგ, ავტორის, თარიღისა და გვერდის ნომრის მითითებით.
რიცხვები და აკრონიმები
ჩიკაგოს სტილის ფორმატში, როგორც წესი, რეკომენდებულია 100-ზე ნაკლები რიცხვების სიტყვებით გამოხატვა რიცხვების ნაცვლად. შესაბამისად, უმჯობესია დაწეროთ “სამოცდათხუთმეტი” და არა “75”. თუმცა, როდესაც საუბარია კონკრეტულ გაზომვებზე, მაგალითად, “15 ფუნტი”, მაშინ უნდა გამოიყენოთ რიცხვები.
აკრონიმებთან დაკავშირებით, აუცილებელია ახსნა-განმარტების მიწოდება პირველად შემოტანისას, ფრჩხილებში სრული სახელწოდების მითითებით.
მაგალითი: სახლის ფასების ინდექსი (HPI) გვიჩვენებს…
შემდგომში შეგიძლიათ გამოიყენოთ მხოლოდ აკრონიმი. მოერიდეთ წინადადებების დაწყებას რიცხვებით ან აკრონიმებით. უმჯობესია ან შეცვალოთ წინადადება ისე, რომ რიცხვი ან აკრონიმი სხვაგან განათავსოთ, ან სრულად გაშალოთ ფრაზა ან რიცხვი.
ჩიკაგოს სტილის ბიბლიოგრაფია: სქოლიო და ენდნოუთები
სქოლიოების გამოყენების წესები
ჩიკაგოს სტილში სქოლიოებისა და ენდნოუთების გამოყენება “შენიშვნებისა და ბიბლიოგრაფიის” სისტემის განმასხვავებელი ნიშანია. ეს შენიშვნები ორმაგ მიზანს ემსახურება: დამატებითი ინფორმაციის ან განმარტებების მიწოდებას და წყაროების ციტირებას.
სქოლიოები ჩნდება იმ გვერდის ქვედა ნაწილში, სადაც საჭიროა მითითება ან განმარტება. ისინი აღნიშნულია ზედა ინდექსით ტექსტში, რომელიც შეესაბამება შენიშვნას გვერდის ქვედა ნაწილში.
განთავსება: სქოლიოები განათავსეთ იმ გვერდის ქვედა ნაწილში, სადაც საჭიროა მითითება ან განმარტება.
ზედა ინდექსის რიცხვები: ტექსტში, აღნიშნეთ სქოლიოს ადგილი ზედა ინდექსის რიცხვით, რომელიც, როგორც წესი, განთავსებულია პუნქტუაციის ნიშნების შემდეგ.
შინაარსი: სქოლიოები შეიძლება მოიცავდეს დამატებით ინფორმაციას, განმარტებებს ან ციტირებას. წარმოადგინეთ საკმარისი დეტალი თქვენი არგუმენტის მხარდასაჭერად ან კონტექსტის მისაცემად.
ციტირება: როდესაც სქოლიოში ციტირებთ წყაროს, გამოიყენეთ სრული ციტირების ფორმატი, მათ შორის ავტორი, სათაური, გამოცემის დეტალები და გვერდის ნომერი.
ენდნოუთების გამოყენების წესები
ენდნოუთები ჩიკაგოს სტილში, მეორე მხრივ, განთავსებულია დოკუმენტის ბოლოს, ხშირად ბიბლიოგრაფიის სექციის წინ. ისინი მიჰყვებიან იმავე ნუმერაციის სისტემას, რაც სქოლიოები, მაგრამ თავმოყრილია ერთ ადგილას.
ენდნოუთები განათავსეთ დოკუმენტის ბოლოს, ხშირად ბიბლიოგრაფიის სექციის წინ.
გამოიყენეთ იგივე ნუმერაციის სისტემა, რაც სქოლიოებისთვის, მთელი დოკუმენტის მასშტაბით თანმიმდევრულობისთვის.
მსგავსად სქოლიოებისა, ენდნოუთები შეიძლება შეიცავდეს დამატებით ინფორმაციას, განმარტებებს ან ციტირებას. ისინი ემსახურებიან იმავე მიზნებს, რაც სქოლიოები, მაგრამ თავმოყრილია ერთ ადგილას.
როდესაც ციტირებთ წყაროს ენდნოუთში, გამოიყენეთ სრული ციტირების ფორმატი, ჩიკაგოს სტილის სახელმძღვანელოს შესაბამისად.
ჩიკაგოს სტილის ციტირების მაგალითები
წიგნები – ერთი ავტორი
“შენიშვნებისა და ბიბლიოგრაფიის” სისტემა: ავტორის სახელი, გვარი, წიგნის სათაური (გამოცემის ადგილი: გამომცემლობა, წელი), გვერდის ნომერი.
მაგალითი: ჯეინ დოუ, “წერის ხელოვნება” (ჩიკაგო: უნივერსიტეტის გამომცემლობა, 2020), 45.
“ავტორი-თარიღის” სისტემა: (ავტორის გვარი წელი, გვერდის ნომერი)
მაგალითი: (დოუ 2020, 45)
წიგნები – რამდენიმე ავტორი
“შენიშვნებისა და ბიბლიოგრაფიის” სისტემა: ავტორი 1-ის სახელი გვარი და ავტორი 2-ის სახელი გვარი, წიგნის სათაური (გამოცემის ადგილი: გამომცემლობა, წელი), გვერდის ნომერი.
მაგალითი: ჯონ სმიტი და სარა ჯონსონი, “თანამშრომლობის ხელოვნება” (ნიუ-იორკი: აკადემიური გამომცემლობა, 2019), 72.
“ავტორი-თარიღის” სისტემა: (ავტორი 1-ის გვარი და ავტორი 2-ის გვარი წელი, გვერდის ნომერი)
მაგალითი: (სმიტი და ჯონსონი 2019, 72)
ჟურნალის სტატიები
“შენიშვნებისა და ბიბლიოგრაფიის” სისტემა: ავტორის სახელი გვარი, “სტატიის სათაური,” ჟურნალის სათაური მოცულობა, ნო. გამოცემა (წელი): გვერდების დიაპაზონი.
მაგალითი: მერი ბრაუნი, “ბიომრავალფეროვნების როლი ეკოსისტემის სტაბილურობაში,” ეკოლოგია 45, ნო. 2 (2018): 123-135.
“ავტორი-თარიღის” სისტემა: (ავტორის გვარი წელი, გვერდების დიაპაზონი)
მაგალითი: (ბრაუნი 2018, 123-135)
ვებ-გვერდები
“შენიშვნებისა და ბიბლიოგრაფიის” სისტემა: ავტორის სახელი გვარი, “ვებ-გვერდის სათაური,” ვებ-საიტის სახელწოდება, გამოქვეყნების თარიღი, URL.
მაგალითი: მარკ ჯონსონი, “კლიმატის ცვლილების გავლენა,” კლიმატის ამბები, ბოლოს განახლდა 10 ივლისი, 2021, https://www.climatenews.com
“ავტორი-თარიღის” სისტემა: (ავტორის გვარი წელი)
მაგალითი: (ჯონსონი 2021)
რედაქტირებული წიგნები
“შენიშვნებისა და ბიბლიოგრაფიის” სისტემა: ავტორის სახელი გვარი, “თავის სათაური,” წიგნის სათაური, რედ. რედაქტორის სახელი გვარი (გამოცემის ადგილი: გამომცემლობა, წელი), გვერდების დიაპაზონი.
მაგალითი: სარა ადამსი, “ფემინიზმი 21-ე საუკუნეში,” ქალთა ხმები: ესეები გენდერულ თანასწორობაზე, რედ. ემილი უაითი (ჩიკაგო: აკადემიური გამომცემლობა, 2017), 56-71.
“ავტორი-თარიღის” სისტემა: (ავტორის გვარი წელი)
მაგალითი: (ადამსი 2017)
დასკვნა
ჩიკაგოს სტილის ფორმატი აუცილებელია აკადემიური წარმატებისთვის. მიუხედავად იმისა, ციტირებას ახდენთ, ტექსტს აფორმატებთ თუ დამაჯერებელ ბლოკ ციტატებს ქმნით, ჩიკაგოს სტილი საშუალებას გაძლევთ წარმოადგინოთ თქვენი იდეები სიზუსტითა და სანდოობით, რაც გააუმჯობესებს თქვენს აკადემიურ პროცესებს.
თუ დრო გეწურებათ და საჭიროებთ დახმარებას ჩიკაგოს სტილში აკადემიური ნაშრომის შესრულებაში, მოგვწერეთ ახლავე და შთაგონება დაგეხმარებათ ხარისხიანი ნაშრომის მომზადებაში!
